Duitse stemmen, commando's, geschreeuw, gevloek, portieren klappen dicht. De trein zet zich in beweging. Langzaam eerst. Voorbij de overweg aan de Schenkkade. Die overweg waar ik zo vaak voor heb staan mopperen omdat hij altijd gesloten was, net als ik aankwam. Nu staan er andere mensen voor. Maar zij mopperen niet, zij zijn expres gekomen om ons een laatste vaarwel toe te roepen. Met bleke, verbeten gezichten kijken zij de lange, lange trein na, tot die uit het oog verdwijnt, in de richting Gouda, op naar Westerbork, het kamp in Drente, waarvandaan tweemaal wekelijks transporten vertrekken voor 'Arbeitseinsatz in Duitsland'.