In Illusie en Werkelijkheid houdt J.J. van der Leeuw een onvermoeibaar pleidooi voor de filosofie van de ervaring. Deze filosofie gaat niet uit van een theoretisch model van de werkelijkheid, maar van het subjectieve prinicipe 'dit heb ik gezien, dus weet ik.'

De grote drijfveer achter de filosofie van de ervaring behoort, naast oprechte verwondering, een verlangen te zijn om de wezenlijke aard van ons wereld te leren kennen. Dit verlangen naar waarhid is een heilige aspratie. Van de Leeuw beschrijft in 11 hoofdstukken de illusies waarmee de mens te maken heeft in zijn kijk op en in zijn worsteling met de wereld, op zoek naar waarheid. Het is duidelijk dat de wereld die hij waarneemt niet 'de' wereld is maar 'zijn' wereld, door hemzelf geschapen. De werkelijke wereld kan pas worden gekend als de mens al zijn illusies en denkbeelden heeft overwonnen. In menig opzicht sluit Van der Leeuws benaderingswijze aan op de visie zoals uitgedragen door Jiddu Krishnamurti, met wie de auteur van dit boek bevriend was. Van der Leeuw gaat in op de dualiteit van geest en materie, het mysterie van het begin van de schepping, het kwaad in de wereld, de vrijheid van de wil en de onsterfelijkheid van de ziel. Verder bespreekt hij het onderscheid tussen intuitie en intellect, en geeft hij een analyse van de werelden van verschil tussen het Relatieve en het Absolute.