Nadat in deel 2 van Adriaan Venema's Schrijvers, uitgevers en hun collaboratie de fascistische harde kern van literair Nederland tijdens de bezetting aan bod is gekomen, wordt in deel 3a een overzicht gegeven van de 'kleine collaboratie'. De kleine collaboratie manifesteerde zich bij die schrijvers die wél in de fout gingen, maar soms slechts voor korte tijd, of alleen indirect, of slechts in geringe, maar toch weer niet weg te cijferen mate. De beweegredenen tot collaboratie konden hemelsbreed verschillen. Dikwijls was er sprake van een zich razendsnel van het ene naar het andere standpunt bewegend opportunisme.
Venema zet onder meer vraagtekens bij de werkelijke motieven van sommige, heel laat naar de clandestiniteit doorgebroken auteurs zoals Jan Gerhard Toonder en Anton Koolhaas. Met de naderende nederlaag van de Duitsers in het verschiet willen velen zich nog even een onkreukbaar verleden — liefst een verzetsverleden — aanmeten. Voor het eerst brengt de auteur ook een grondig overzicht van bepaalde vormen van ernstige tot bijna kinderachtige meeloperij in de provincie, zoals rond de Friese beweging aan het licht. We vernemen curieuze details over naar 'bloed en bodem' overhellende cultussen rond dialecten en taalclubs.