Vroeger in ons dorp 1920 – 1965 gaat over een tijd dat de buitenwereld vele malen kleiner en de afstand tussen het stads- en dorpsleven vele malen groter was dan tegenwoordig. Maar dat betekent niet dat het dagelijks bestaan in die jaren onbekommerd was.
De uitvoerige gesprekken die auteur Robert Jan Blom met dorpsbewonders voerde, maken duidelijk hoe gecompliceerd het dorpsleven kon zijn. En zeker tijdens de Tweede Wereldoorlog konden de spanningen op het platteland hoog oplopen.
Vroeger in ons dorp 1920 – 1965 is een geheel herziene en aangevulde uitgave van de eerder door Robert Jan Blom geschreven boeken Vroeger in ons dorp en Vroeger in ons dorp II.

Van schrijver-journalist Robert Jan Bloms hand verschenen 155 boeken. Tot zijn gevarieerd oeuvre behoren vele non-fictionboeken, korte verhalen, cadeauboeken, dichtbundels, kinderboeken en romans.

De betekenis van een (dorps)gemeenschap
Het is mijn overtuiging dat het de mens is ingebakken dat hij of zij deel wil zijn van een groter geheel, van een gemeenschap. Daarbij luidt de vraag: ‘Waar hoor ik nou bij?’ Het antwoord is anno 2023 bij lange na niet meer zo eenvoudig te geven als vroeger. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is Nederland in rap tempo ontzuild geraakt en voordat die ontzuiling compleet was, kwam daar vanaf de jaren tachtig/negentig een Angelsaksische liberaliseringsgolf van privatiseringen, flexwerken en globalisering overheen. Gevolgd door de razendsnelle ontwikkeling van internet en sociale media. Zo werden niet alleen de ankers van kerk, politieke partij en dagblad weggeslagen, maar werden ook de vele zekerheden die voorheen heersten, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt, in grote mate aangetast. Veel mensen raakten de grip op hun leefomgeving kwijt.
Als commissaris van de Koning in Zuid-Holland vraag ik altijd om aandacht voor het kloppend hart van onze samenleving. Dat is daar waar mensen wonen. In Nederland, in Zuid-Holland, in de verschillende steden en dorpen, maar vooral in gemeenschappen. Het woord zegt het: de plek waar mensen delen wat zij ‘gemeen’ hebben. Met andere woorden: waar zij zich verbonden en geborgd voelen. Een cruciale ervaring in een maatschappij waar de buitenwereld enorm groot is geworden. ‘Hier hoor ik bij.’
Dit boek gaat over de tijd dat de buitenwereld nog vele malen kleiner was: het dorpsleven tussen 1920 en 1965. Toen was het antwoord op de vraag ‘Waar hoor ik nou bij?’ bijna vanzelfsprekend. Maar dat betekent absoluut niet dat het dagelijks bestaan in die jaren ongecompliceerd was. Auteur Robert Jan Blom maakt in de reeks interviews, waaruit deze publicatie bestaat, duidelijk dat het leven in die tijd binnen de dorpsgemeenschappen voor het individu een
tocht of zelfs een worsteling kon zijn. Ik denk niet dat de lezer van dit boek naar het dorpsleven van toen zal terugverlangen.
Wat deze uitgave wel kan stimuleren – en daarin zit voor mij grote waarde – is het doordenken over de vraag welke betekenis een (dorps)gemeenschap kan hebben. Persoonlijke vrijheid en persoonlijke keuzes zijn tegenwoordig onvergelijkbaar veel groter dan toen, net als de buitenwereld. Maar we wonen nog steeds met elkaar in wijken en dorpen en vormen dus nog steeds een samenleving. Het is belangrijk dat we daar een balans in zoeken en vinden. Met de kennis van toen, zoals verteld door de mensen die in dit boek aan het woord komen, kunnen we werken aan de samenleving van nu.
Ik dank de auteur voor het bij elkaar brengen van de steeds interessante, soms ontroerende en vaak verrassende verhalen. Het is bij ‘mondelinge geschiedenis’, zoals deze interviews, altijd zo dat de verhalen persoonlijk zijn gekleurd. Het zijn in feite egodocumenten. Dat neemt niet weg dat het belang van de vertellingen groot is, want er zijn niet veel mensen met die ervaringen meer onder ons. Wat zich vroeger in de dorpen afspeelde, wordt zo niet vergeten.

Jaap Smit
Commissaris van de Koning in Zuid-Holland