Woonhuizen, kerken, molens, pakhuizen, sluizen, fabrieken, pastorieën, theekoepels, een vrijmetselaarsloge, een raadhuis, een weeshuis en scheepvaartbakens. Een greep uit de vele tientallen monumenten die Zaandam rijk is. De aard van de monumenten is even divers als gevarieerd. Ze omvatten zowel chique villa’s en statige herenhuizen als bescheiden (houten) woningen, maar ook fabriekspanden, zoals van Verkade, Zwaardemaker en De Phenix. Onder de monumenten ook opmerkelijke objecten, zoals een ophaalbrug, een voormalig zwembad (Sportfondsenbad), het beeld van Czaar Peter op de Dam, een koetshuis, wapenstenen, een voormalig badhuis en de Amerikaanse watermolen De Hercules. Aanleiding voor het boek zijn twee belangrijke historische gebeurtenissen. Vijftig jaar geleden werd een begin gemaakt met de realisering van de Zaanse Schans. Het reservaat in de Kalverpolder is gaandeweg uitgegroeid tot een internationale bezienswaardigheid. Een andere belangrijke gebeurtenis is de bemoeienis van Keizer Napoleon I, die twee eeuwen geleden ons land bij Frankrijk had ingelijfd en op 21 oktober 1811 bij decreet besloot de dorpen Oost- en West-Zaandam te verenigen tot de stad Zaandam