Staten van holland en de opstand 1e druk is een boek van Koopmans. ISBN 9789072627049

De strijd tegen de Habsburgse landsheer Philips 11 is van ouds een van de meest bestudeerde perioden van de Nederlandse geschiedenis. De 19dejuli 1572 neemt hierin een bijzondere plaats in, omdat de Staten van Holland op die dag zonder toestemming van de landsheer bijeenkwamen te Dordrecht. Deze vergadering wordt om die reden algemeen beschouwd als het begin van de opstand tegen de Spaanse koning. Aangenomen is ook altijd dat de positie, taken en organisatie van de Hollandse Staten nadien enorm veranderden. Maar deze veronderstelling is nooit nauwkeurig getoetst. Het doel van dit boek is in deze lacune te voorzien door een vergelijking te presenteren van het functioneren van de Staten van Holland van voor en na 1572.

In het eerste hoofdstuk komt zowel de samenstelling van de Staten als de verschuiving in de delegaties ter vergadering aan de orde. Door de uitbreiding van het aantal steden in de Staten kreeg Holland tijdens de Opstand maar liefst negentien Statenleden. Slechts een kleine groep gedeputeerden zorgde rondom 1572 voor continuïteit in 'personele' zin.

Vervolgens worden in drie afzonderlijke hoofdstukken de positie, taken en organisatie van de Staten in de periode 1544-1572 belicht. Al tijdens het bewind van Karel V (1515-1555) verwierven de Staten nieuwe bevoegdheden op het terrein van de belastingen. Hierdoor konden ze zich onbedoeld voorbereiden op de jaren die gekenmerkt zouden worden door het ontbreken van een landsheer. Van grote betekenis waren de relaties tot de centrale regeringsinstanties, de stadhouder en het Hof van Holland. Binnen de organisatie van de Staten wisten de landsadvocaat en de ontvanger sleutelposities in te nemen.

De tweede helft van het boek bestaat uit drie hoofdstukken over opnieuw de positie, taken en organisatie van de Staten, maar nu in de periode 1572-1588. Tot het vertrek van de Engelse landvoogd Leicester veranderde hierin inderdaad veel. Tegelijkertijd is het echter verrassend te ontdekken hoe de Staten veel bestaande structuren en organisatievormen van voor de Opstand in tact lieten.

In de slotbeschouwing worden de uitkomsten samengevat en geanalyseerd. Het boek sluit af met enkele belangwekkende bijlagen over de meest opvallende gedeputeerden en hun onderlinge verwantschappen, de vergaderfrequentie van de Staten en de vertegenwoordiging van de Statenleden in de ad hoc commissies.