Tot voor kort besteedde de universitaire wereld geen aandacht aan onderzoek betreffende de vrijmetselarij. Men liet het onderwerp liever rusten omdat het, naar de mening van velen, eerder thuishoorde bij esoterici en beoefenaars van occulte wetenschappen. Als gevolg van een nieuwe trend in het geschiedbedrijf houden historici en aanverwante wetenschappers zich echter in toenemende mate bezig met verlichte genootschappen, sociabiliteit in het algemeen en de maatschappelijke vorming van de burgerij in het bijzonder. Wat lag er meer voor de hand dan dat ook de vrijmetselarij, met haar wortels in de Verlichting, 'ontdekt' zou worden als een waardevolle bron voor de geschiedschrijving van genootschappen? In november 1992 werd daarom aan de Nijmeegse Faculteit der Letteren een colloquium gehouden over de vrijmetselartij in relatie tot de cultuur en politiek in de achttiende en negentiende eeuw. Het was de eerste keer dat onderzoekers die zelf geen vrijmetselaar zijn, bij elkaar kwamen om de buitenwacht te informeren over de resultaten van hun speurwerk in de maçonnieke bronnen. De voordrachten gehouden op dit colloquium, zijn, merendeels in herziene versie en van annotaties voorzien en aangevuld met nog twee bijdragen, in deze bundel samengebracht.