Het nationalisme, dat in de negentiende eeuw al zo'n doorslaggevende rol speelde in de geschiedenis van Europa, is ook in de twintigste eeuw een krachtig en onvoorspelbaar fenomeen gebleken. In de periode tussen de twee wereldoorlogen vierde het principe van zelfbeschikkingsrecht hoogtij. Het Verdrag van Versailles (1919) riep het 'Europa van de naties' in het leven. Het leidde tot nieuwe natie-staten als Polen en de Baltische landen. Na de Tweede Wereldoorlog leek de invloed van het nationalisme af te nemen om ruimte te scheppen voor het internationalisme als middel tot een nieuwe, vreedzame wereldorde. Maar het einde van de Koude Oorlog, de val van de Berlijnse muur (1989), de desintegratie van de Sovjet-Unie, de actuele ontwikkelingen in Midden-Europa en de weerstanden tegen supranationale samenwerking: dit alles is niet los te zien van een oplevend nationalisme.