Roj Medvedev’s LAAT DE GESCHIEDENIS OORDELEN is een veelomvattend wetenschappelijk werk vol menselijke details; deze authentieke geschiedenis is de eerste sociologische analyse van het Stalinisme die uit de Sovjet-Unie afkomstig is.
Dit bock herstelt verloren gegane werkelijkheden uit de Stalin-jaren die door officiële apologeten werden verdonkeremaand en aan buitenlandse waarnemers onbekend waren. De documentatie ervan is geweldig: ongepubliceerde memoires (waarvan er vele na Stalins dood zijn geschreven); uitvoerige persoonlijke gesprekken met mannen en vrouwen die nauw bij de verhaalde gebeurtenissen waren betrokken; herinneringen, tijdschriften, brochures en ander gepubliceerd materiaal waar men in het Westen niet de beschikking over kan hebben.
Stalins geleidelijke groei tot absolute machthebber wordt volledig geboekstaafd, te beginnen bij het eerste moment dat hij, in de tijd dat Lenin nog leefde, naar voren trad. De auteur maakt duidelijk hoe en waarom hij in staat was om de oppositie buiten spel te zetten en te vernietigen. De massale terreur van de jaren dertig - die begint bij de moord op Kirov in 1934 en verder gaat met de zuiveringen, processen, zelfbeschuldigingen, verdwijningen, gevangenisstraffen en executies - wordt voor de eerste maal in de overweldigende menselijke context van haar betekenis voor het leven van de Russen gezien. Persoonlijke herinneringen van mannen en vrouwen uit bijna elke laag van de Sovjet maatschappij lopen door het hele historische verhaal heen en geven het een diepere dimensie.
Maar nog belangrijker is dat Medvedev in briljant uitgewerkte, en met concrete voorbeelden van Stalins gedrag geïllustreerde, passages tegenover de man zelf, tegenover zijn geest en zijn motieven komt te staan. En op dezelfde wijze analyseert en verduidelijkt hij de motieven en handelingen van Stalins naaste medewerkers wier medeplichtigheid eerst het einde voor hun collega’s en vrienden betekende en daarna voor henzelf. Hij vertelt hoe de ‘persoonsverheerlijking’ verspreid werd en hoe de structuur van de Sovjet maatschappij veranderde doordat niet alleen kunst en wetenschappen werden aangetast maar ook het leven van alle dag.
Medvedev gelooft dat het Sovjet systeem, dat nog tijdens Lenins leven door Stalins toedoen al misvormd werd, nog steeds niet grondig van het Stalinisme is gezuiverd.