Humanisme en religie onderhouden in de westerse cultuurgeschiedenis zonder twijfel een gecompliceerde relatie. De humanist ontwaarde in religie vaak een manier om mensen dom te houden, omdat deze de autonomie en vrije keuze van de mens ontkent. De gelovige op zijn beurt beschouwde het humanisme als een zich hoogmoedig afwenden van het bovenmenselijke en als morele onverschilligheid. Toch kan ook worden gezegd dat religie en humanisme elkaar in hun ontwikkeling hebben gevoed. Grondleggers van het humanisme zoals Erasmus, Thomas More en Montaigne waren vaak zelf religieus, terwijl het jodendom, christendom en islam humanistische stromingen kennen.

Hoe is de stand van zaken in de 21e eeuw? De catastrofes in de voorafgaande eeuw, vaak samengevat in het woord Auschwitz, geven aanleiding om te twijfelen aan het bestaan van een god. Tegelijkertijd lijkt die eeuw het failliet te tonen van de mens als moreel wezen. Vrijheid bleek een illusie en waarheid niet zelden propaganda. De dood van God en de dood van de mens: is dat de erfenis van de vorige eeuw? Actueel is de vraag of zich in onze tijd tussen humanisme en religie een nieuwe verwantschap aandient in de strijd tegen levensbeschouwelijke vervlakking, moreel subjectivisme, discriminatie en geweld.

In deze een interdisciplinaire studie behandelen filosofen, theologen, godsdienstwetenschappers en historici de historische en actuele controverses, de vormen van symbiose en ongemakkelijke dwarsverbanden tussen beide terreinen. Deze raken het hart van onze westerse cultuur en dwingen ook vandaag tot een kritisch zelfonderzoek.