Tolerantie, het hoofd koel houden, eigen onmacht erkennen:
het mag misschien niet meer, maar ik houd er liever
nog even aan vast, want er waait een onfrisse wind
door Nederland. Een zeeklimaat onwaardig,’ schreef
Herman Franke in 1986 in HP/De Tijd.
Tot aan zijn dood in 2010 liet Franke zijn mening over Nederland
horen. Aanvankelijk schreef hij als socioloog en criminoloog over
maatschappelijke verschijnselen, later als onafhankelijk schrijver
en columnist. Van de tijdgeest en publieke opinie trok hij zich
zelden iets aan, bij voorkeur keek hij verder dan de waan van de
dag. ‘Als cultuurbeschouwer lijkt Franke mij, nu W.F. Hermans
en Karel van het Reve zijn weggevallen, een aanwinst,’ stelde
Gerrit-Jan Zwier al in 1999 vast.
Deze verzameling van Frankes bespiegelingen over Nederland
verschijnen nu voor het eerst in boekvorm. Door hun reikwijdte
en stilistische meesterschap zijn de beschouwingen van onschatbare
waarde. Ze handelen over de Nederlandse media, over onze
omgang met de dood, over agressie, over de verloren idealen van
links, over de stand van de literatuur, over nieuwe Nederlanders
en over nationaal verdriet. Boven alles zijn ze inspirerend, geestig
en opmerkelijk actueel. 'De ziel van Nederland' is een boek dat op
aangename wijze dwingt tot nadenken.