Religie maakt als een complex en ambigue verschijnsel onlosmakelijk onderdeel uit van de menselijke cultuur. Het zijn de religies jodendom en christendom die een onuitwisbaar stempel hebben gedrukt op onze westerse cultuur, en stempel dat nog zichtbaar blijft, ook al is onze moderne cultuur in verregaande mate geseculariseerd. Spinoza (1632-1677) heeft als een van de eerste denkers uit de westerse wijsgerige traditie de openbaringsreligies jodendom en christendom aan een eigen filosofisch en wetenschappelijk onderzoek onderworpen, terwijl hij tegelijk een filosofie ontwierp dat eigensoortige religieuze trekken vertoont. Zijn denken over religie voltrekt zich vanuit verschillende perspectieven, waardoor aan het complexe karakter van het fenomeen religie recht kan worden gedaan. Daardoor behoudt dit denken veel van zijn waarde met betrekking tot een reflectie en bezinning op het vlak van eigentijdse debatten rond thema's als religieuze pluriformiteit, tolerantie, fundamentalisme, vrijheid van meningsvorming en meningsuiting, en de verhouding tussen religie en politiek, religie en moraal, geloof en rationaliteit.