Recente ontwikkelingen in de verpleegkunde, zoals aandacht voor research-based nursing en onderwijs, de ontwikkelingen van standaarden en classificaties en klinische besluitvorming dragen ertoe bij dat verpleegkundigen hun denken en handelen leren verwoorden, verklaren, verantwoorden en verbeteren in relatie tot een steeds veranderde praktijk van verplegen.
Reflectie op de eigen praktijkvoering en die van anderen wordt beschouwd als een integraal onderdeel van verplegen. Door toepassing van reflectie kan de verpleegkundige zich ontwikkelen tot een kritisch, analytisch beroepsbeoefenaar die eigen beroepsmatig handelen kan onderbouwen vanuit kennis en nieuwe kennis kan ontwikkelen waardoor de kloof tussen theorie en praktijk kleiner wordt. Er zijn vele definities van reflectie. Volgens Vermunt (1992) is het reflecteren een metacognitieve vaardigheid, waarbij de persoon nieuwe kennis en inzichten opdoet op basis van een doorgemaakte situatie. Door de situatie te analyseren en de handelingswijze, de ontstane gevoelens en de gebruikte kennis te overdenken kan nieuwe kennis ontstaan die in een andere soortgelijke situatie gebruikt kan worden.
Het reflecteren is een proces dat aangeleerd kan worden. Hiervoor bestaan verschillende methoden en modellen. Tevens kunnen de uitkomsten van reflectie vastgelegd worden in verschillende hulpmiddelen, zoals een logboek, port-folio of dagboek.