De borreltafelwijsheid wil dat na 1945 het historisch besef uit onze cultuur is verdwenen. Die stelling is echter onhoudbaar als men kijkt naar het veelzijdige cultuurhistorische landschap dat in dit boek wordt geschetst. Naast de professionele geschiedschrijving en de officiële presentatie van het verleden is een heel veld van amateur-geschiedbeoefening en de populaire uitingen van historisch besef te ontwaren.
Deze veelzijdigheid heeft ook binnen de paarse polderconsensus haar polemische trekken behouden ' we ruziën nog steeds over de voorstelling van het verleden. Historici en politici hebben dikwijls heel verschillende bedoelingen met de geschiedenis, en het grote publiek vraagt om meer emotie dan de wetenschap kan bieden. Wat zoet is voor de een, heeft een zure bijsmaak voor de ander.
Er zijn in de laatste halve eeuw ingrijpende verschuivingen opgetreden in de aard van de historische belangstelling, maar verandering is niet hetzelfde als verlies. Integendeel: Nederland produceert nog steeds geschiedenis in vele smaken en soorten. Koninginnedag, monumentenzorg, de dodenherdenking, het Nederlands elftal, tulpenbollen en vendelzwaaien, ze vormen een onuitputtelijke bron van gemeenschappelijk verschil van inzicht.