Ontstaan, ontwikkeling en ontbinding van de marxistische eenheidsdoctrine.

Deel 1 begint met een uiteenzetting over het ontstaan van de dialectiek en de socialistische ideeën in het midden van de 19e eeuw, waarna Marx en Engels uitvoerig aan de orde komen.

In deel 2 komen aan de orde: de Tweede Internationale, Kautsky, Rosa Luxemburg, Bernstein, Jaurès, Sorel e.a. tot het ontstaan en de ontwikkeling van het leninisme.

Deel 3 belicht de eerste fase van het marxisme in de Sovjet-Unie, het begin van het stalinisme en het ontstaan van het marxisme-leninisme na de Tweede Wereldoorlog. Aan de orde komen: Trotski, Gramsci, Lukács, Korsch, Goldman, Marcuse en Bloch.

Leszek Kolakowski was tot 1968 hoogleraar in de filosofie aan de universiteit van Warschau. Tot 1966 (toen hij uit de communistische partij werd gestoten) werd hij beschouwd ais de meest vooraanstaande vertegenwoordiger van het marxistische 'revisionisme' in Oost-Europa. Over het ontstaan van Geschiedenis van het marxisme schrijft hij in het voorwoord: 'De eerste versie van deel 1 van dit boek heb ik in 1968 geschreven, in de 'vrije tijd waarover ik kon beschikken nadat ik ontslagen was als professor aan de universiteit van Warschau.' De delen 2 en 3 schreef hij in de jaren 1970-1978 aan de universiteit van Oxford waar hij tot op heden verbonden is aan het All Souls College. In het eerste deel wordt het werk behandeld van Marx en Engels, hun voorgangers en de tijdgenoten waarmee ze in debat traden en waardoor ze werden beïnvloed. Deel 2 heeft betrekking op de periode die ongeveer begint met de dood van Engels en eindigt met de overwinning van de bolsjewistische revolutie in Rusland. Deel 3 behandelt de lotgevallen van de marxistische doctrines sinds 1917. Een van de hoofdthema's van het boek wordt door Kolakowski als volgt omschreven: 'De heilige Paulus is als persoon niet "verantwoordelijk" voor de Roomse kerk aan het eind van de 16e eeuw en voor de Inquisitie; maar zowel christenen als niet-christenen mogen zich niet tevreden stellen met de bewering dat het christendom werd misvormd en verdorven door de daden van onwaardige pausen en bisschoppen; men moet zich eerder afvragen, welke elementen in de woorden van de Heilige Paulus als steun aan laagheden en misdaden konden dienen. De vragen aan het adres van Marx en het marxisme moeten analoog zijn en in die zin is dit werk niet alleen geschiedschrijving, maar ook een poging tot reflexie op de wonderlijke lotgevallen van een idee dart begon met het humanisme van Prometheus en eindigde met de gruweldaden van de stalinistische tirannie.'