De Criticon, Of De Kunst Van Het Leven

Alles draait om het maken van een goede indruk, want de mensen letten niet op wat de dingen zijn, maar op wat ze lijken. Dit is een van de leerzame opmerkingen uit El Criticón, het hoofdwerk van de zeventiende-eeuwse Spaanse jezuïet Baltasar Gracián, van wiens Handorakel in de nieuwe vertaling van Theo Kars inmiddels de achtste druk is verschenen. De criticon of de kunst van het leven is een allegorische roman in drie delen. Het verhaal is simpel: Critilo, symbool van de oordeelkundige mens, spoelt aan op het eiland Sint- Helena, waar hij de jonge naïeve Andrenio ontmoet, een vondeling die is opgegroeid bij de wilde dieren. Zij trekken samen de wereld in om Critilo s vrouw Felisinda te zoeken, die later Andrenio s moeder blijkt te zijn. Hun reis door West-Europa is zowel een zoektocht naar het geluk als een tocht door het leven, waarvan zij alle stadia meemaken. Zij belanden op hun levenstocht in talloze surrealistische, vaak gevaarlijke situaties, die hun allerlei levenslessen opleveren. Graciáns kijk op de wereld is pessimistisch. Hij roept voortdurend op tot waakzaamheid en achterdocht en wijst erop dat de samenleving door hypocrisie wordt geregeerd. De criticon of de kunst van het leven heeft veel invloed gehad op grote Europese denkers en schrijvers als Nietzsche en Stendhal, en inspireerde Voltaire tot diens Candide. Schopenhauers waardering voor Gracián was zo groot dat hij behalve diens Handorakel een gedeelte van El Criticón in het Duits vertaalde. Van El Criticón is alleen (in 1701) het eerste deel in een Nederlandse vertaling uit het Frans verschenen onder de titel De Mensch Buyten Bedroch.