‘Machiavellist’ is een gangbaar woord voor een politicus of manager die in zijn persoonlijke moraal alles ondergeschikt maakt aan zijn eigen machtsuitoefening. In De heerser kan zo iemand opzoeken waarom dat moet, en hoe. Meestal gaat het om een subtiel spel waarbij andermans belangen in het oog worden gehouden, juist omdat de macht dan effectiever kan worden gehandhaafd.
Machiavelli geeft richtlijnen voor het beleid van de heerser die zijn zetel ongestoord wil behouden. Daarbij geeft hij voorbeelden van het goed of verkeerd toepassen van gedragsregels, die ten dele amoreel zijn, en niet vrij van een grote dosis cynisme. Het boek is geschreven voor politici, maar het werd onbedoeld een filosofische analyse van het begrip macht. Niet zonder reden was het lievelingslectuur van zowel Napoleon als Stalin.