Ben jij een nakomertje? Wat zul jij dan verwend worden. Veel nakomers zullen deze woorden kennen. Vader, moeder, broer en zus zijn dolblij met het jonge broertje of zusje en vullen hun dagen met lief en leuk zijn voor de kleine. Die overtuiging leeft breed. Dat niet alle nakomers zich uitverkorenen voelen, blijkt uit de verhalen in Het verwende nakomertje, al wijzen deskundigen op de eigenschappen van een pannenkoek: al maak je het beslag nog zo dun, het resultaat heeft altijd twee kanten.

De lusten en lasten

‘Mijn oudste broer was drieëntwintig toen ik werd geboren. Iedereen thuis was met zichzelf bezig. Ik scharrelde daar wat tussendoor, niemand keek naar me om.’ Aldus dierenactiviste Lenie ’t Hart (zeehondencrèche Pieterburen) in het boek ‘Het Verwende Nakomertje’. Daarin vertellen twaalf bekende en minder bekende Nederlanders over hun ervaringen als nakomer in het gezin.

Over nakomers is niet veel bekend: er is geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft er geen cijfers over. Toch blijkt dat veel nakomers de lasten van hun plek in het gezin lang met zich meedragen. Veel nakomers hebben eenzaamheid ervaren, voelden zich enig kind in het gezin, ondanks de aanwezigheid van broers en zussen, schaamden zich voor hun ‘oude’ ouders en waren bang die op jonge leeftijd te verliezen.

Schrijfster Ingrid Hoogervorst herinnert zich een foto aan de wand van haar geboortehuis met daarop haar ouders, haar tweelingbroers en haar twee zussen. ‘Als ik die foto zag, dacht ik: en waar ben ík dan?’

Coach Margje Duursma noemt het allesoverheersende thema in haar leven het gevoel ‘er niet bij te horen’. In haar beleving werd ze toegevoegd aan een bestaand gezin dat veel had meegemaakt. ‘Zij hadden met elkaar en los van elkaar de meest ingrijpende ervaringen gehad in de Tweede Wereldoorlog, waren voor altijd verbonden met de onderduikfamilie in Friesland, en toen kwam ik nog…’

Oud-PvdA-voorzitter Hans Spekman werd als nakomer geboren in een gezin met drie zussen. Hij was begin vijftig toen in 2017 zijn negen jaar oudere zus overleed en hij als laatste van het gezin overbleef. ‘Het is zelfs voor een nakomer best atypisch dat ik als beginvijftiger geen ouders en geen zussen meer had’, zegt hij.

De oud-politicus ziet ook de voordelen van het nakomer zijn: ‘Ik vind het fascinerend dat ik als nakomer in twee stappen de geschiedenis van mijn familie binnenwandel, juist omdat mijn moeder ook een nakomer was. Mijn grootmoeder groeide op in omstandigheden van bittere armoede en besloot dat ze uit die ellende wilde komen. Voor veel mensen is dat een verhaal uit de geschiedenisboeken, voor mij niet. Ik heb het horen vertellen, thuis aan de eettafel.’

Hoogleraar Judith Dubas en psycholoog Steven Pont bezien de nakomer vanuit hun professie.