De trots van Afrika

Hoe komt het dat het in Ghana nu zo goed lijkt te gaan: economische groei en politieke stabiliteit? Hoe kan het dat in de nieuwe natie Zuid-Soedan in 2013 opnieuw een burgeroorlog is losgebroken? Heeft de politiek malaise in Zuid-Afrika onder het ANC van Zuma iets te maken met Mandelas onderhandelingen met de laatste president van de apartheid De Klerk, begin jaren negentig? Antwoorden zijn te vinden in het verleden. In De trots van Afrika schetst Volkskrant-journalist Wim Bossema de belangrijkste gebeurtenissen en veranderingen in Afrika sinds de onafhankelijkheid van de meeste koloniën rond 1960 tot 1998. Hij pikte zelf nog een staartje mee van de jaren van optimisme en grote trots in Afrika: het familiesocialisme Ujamaa in Tanzania trok hem in 1975 naar een ujamaadorp en in 1981 naar de radicale en eigenzinnige universiteit van Dar es Salaam. Afrika leek het continent waar alles mogelijk was, met inspirerende en visionaire leiders als Nyerere, Nkrumah en Mandela (al zat die incommunicado gevangen). De vrijheidsstrijd bracht nieuwe idealisten aan de macht in de vroegere Portugese koloniën als Mozambique en Angola en in Zimbabwe. Maar de werkelijkheid bleek in de jaren tachtig, toen Wim Bossema voor krantenreportages reizen maakte in Afrika, een stuk grimmiger. Het enthousiasme van de bevolking was geslonken, de idealistische leiders waren autoritair en vaak regelrecht dictatoriaal geworden. Ontwikkelingshulp had van Afrikaanse regeringen hulpjunkies gemaakt. Waar was de trots van Afrika gebleven? In de jaren negentig, na het einde van de Koude Oorlog in de wereld, kwam een tegenbeweging opzetten: jonge idealisten, met democratie en mensenrechten hoog in het vaandel, een sterke vrouwenbeweging. Het ging met vallen en opstaan, maar de kiemen voor wat nu goed gaat in Afrika werden toen gelegd. Wim Bossema sprak in die twintig jaar met tientallen boeren, activisten, politici, vrijheidsstrijders, stadsjongeren, rebellen, historici, commentatoren in landen als Ghana, Tanzania, Kenia, Mozambique, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Angola, Zuid-Soedan, Senegal en Burkina Faso. Zij v ertellen met elkaar de jongste geschiedenis van Afrika in zijn journalistieke boek. En hij interviewde een reeks Afrikaanse schrijvers, die met hun kritische romans het eerst zagen hoe Afrika verstrikt raakte in leugens, bedrog en machtsmisbruik. Zij zijn de hoeders van Afrikas trots, nog altijd.