Zo’n 3000 tot 3500 jaar geleden richten, in een gebied dat we nu kennen als de Slabroekse Heide (Uden, N.-Br.), de toenmalige bewoners een aantal grafheuvels op. Gedurende de daaropvolgende eeuwen werden hier regelmatig mensen begraven. Tussen ca. 800 en 500 v.Chr. ontstond een zogenaamd urnenveld wat uiteindelijk meer dan honderd kleine heuvels op de heide omvatte, grafmonumenten waaronder de crematieresten van overledenen veelal in aardewerken urnen waren begraven. Uit deze periode dateert ook een uniek inhumatiegraf waarin een vrouw(?) liggend op de rug is bijgezet in een zorgvuldig gecreëerde grafkamer van aangekoolde balken, gekleed in een fraai gekleurde jurk met lange mouwen en met metalen ringen in het haar. Bijzondere bronzen arm- en enkelbanden sierden de ledematen, en spelden en toiletgerei waren meegegeven als grafgift. Een aantal eeuwen later, tijdens de Romeinse tijd, wordt het gebied opnieuw als begraafplaats in gebruik genomen. Aan het begin van de 2e eeuw n.Chr. komt definitief een einde aan het gebruik als grafveld en raken de overledenen langzaam in de vergetelheid. In de late middeleeuwen wordt dwars door verschillende heuvels een landweer aangelegd die de grens vormt tussen de vrije heerlijkheid Ravenstein en het hertogdom Brabant. In de jaren 1950 worden de laatste heuvels definitief uit het landschap verwijderd. Het gebied wordt in gebruik genomen als akker. Hier eindigt het verhaal echter niet. In 2003 komt het gebied in bezit van Staatsbosbeheer en na de opgraving in 2010 wordt het grafveld Slabroekse Heide ge(re)construeerd. Tegenwoordig is het toegankelijk voor wandelaars. Het maakt deel van het omvangrijke natuurgebied De Maashorst en draagt bij aan het oergevoel dat dit gebied wil oproepen. Dit boek presenteert de resultaten van drie opgravingscampagnes op deze bijzondere plek. In 1923 is een klein deel onderzocht door Remouchamps van het Rijksmuseum van Oudheden. In 2005 en 2010 hebben de Faculteit der Archeologie en Archol BV het grafveld verder onderzocht. Daarnaast zijn verschillende onderzoeken in de omgeving uitgevoerd waaronder een aantal gelijktijdige grafheuvels ten noorden van het grafveld. Op basis van de landschappelijke inkadering en met de inzet van de modernste technieken in de uitwerking kunnen we de diepe geschiedenis van dit grafveld inclusief het bijzonder inhumatiegrafritueel in detail reconstrueren. De Heuvels op de Heide vormen nu een herinnering aan de mensen die ooit – vele generaties terug – op De Maashorst woonden en leefden. Ze illustreren het belang van deze plaats zowel toen als nu. Inhoud: I INLEIDING 1 Het prehistorische grafveld Slabroekse Heide. Onderzoeksgeschiedenis en aanleiding opgraving 2010 Richard Jansen, Ivo van Wijk, Goof van Eijk & Arjan Louwen 2 Vlakdekkend onderzoek van een gedegenereerd grafveld: doel- en vraagstellingen en methodiek opgraving Slabroekse Heide 2010 Arjan Louwen & Richard Jansen 3 Het bewogen landschap van de Maashorst Richard Jansen & Ivo van Wijk 4 Bewoning van de Maashorst in brons-, ijzer en Romeinse tijd Richard Jansen II HET GRAFVELD 5 Het prehistorisch grafveld Slabroekse Heide: resultaten van de opgraving in 2010 Richard Jansen, Arjan Louwen & Cristian van der Linde 6 Buiten de norm? Een ‘rijk’ inhumatiegraf in het vroege ijzertijd urnenveld Slabroekse Heide – opgraving, resultaten en interpretatie Jansen, Quentin Bourgeois, Sasja van der Vaart-Verschoof & Wouter Verschoof-van der Vaart 7 Herinterpretatie van een urnenveld – het vroeg-Romeinse grafveld Slabroekse Heide Richard Jansen 8 Het grafveld doorgraven: een landweer tussen het Land van Ravenstein en het Hertogdom Brabant Goof van Eijk & Richard Jansen III SPECIALISTISCH ONDERZOEK 9 Bijzondere textielvondsten uit het vroege ijzertijd inhumatiegraf uit Uden-Slabroekse Heide: kleding en lijkgewaad? Sasja van der Vaart-Verschoof, Karina Grömer, Joke Nientker, Richard Jansen, Deandra de Loof & Ineke Joosten 10 Osteologisch onderzoek naar het botmateriaal van een Vroege IJzertijd inhumatie uit het grafveld Slabroekse Heide Simone A.M Lemmers 11 Het vrijprepareren en conserveren van de vondsten uit het vroege ijzertijd inhumatiegraf uit Uden – Slabroekse Heide Jo Kempkens 12 Osteologisch onderzoek naar de crematieresten uit het Urnenveld van de Slabroekse Heide Simone A.M Lemmers 13 Brandstof voor levenden en doden. Houtskoolresten uit kuilen uit het Mesolithicum en een grafveld uit de IJzer- en Romeinse tijd op de Slabroekse Heide (Noord-Brabant) E.E. van Hees 14 Heuvels op de heide – palynologisch onderzoek Slabroekse Heide Marieke Doorenbosch, Jan-Willem de Kort & Jan van Mourik IV OMGEVINGSONDERZOEK 15 Drie grafheuvels aan de Zeelandseweg in Nistelrode – een waardestellend en inventariserend omgevingsonderzoek van een archeologisch monument Richard Jansen, Cristian van der Linde & Arjan Louwen 16 Het Karlingerven op de Slabroekse Heide: een pollenonderzoek Corrie Bakels 17 Een archeologische begeleiding van het Palmven op de Schaijkse Heide Adé Porreij-Lyklema & Marieke Doorenbosch