Voortrekkers en baanbrekers is een essay van B. van der Ham. ISBN 9789081201117

Op 1 juni 2005, vond het referendum plaats over de Europese Grondwet. Her eerste Nederlandse referendum in 200 jaar. Een meerderheid van de Nederlandse bevolking stemde tegen. Waarom wordt Europa zo gewantrouwd? Welke rol moet Europa spelen in de wereld? Hebben kleine landen eigenlijk nog wel invloed in de EU? En wat zei de uitslag van het referendum over de Nederlandse democratie? Boris van der Ham, schreef zijn kritische analyses en idee n hierover op in Voortrekkers en Baanbrekers . Van der Ham was in 2005 als Kamerlid voor D66, samen met Karimi (Groenlinks) en Dubbelboer (PvdA), een van initiatiefnemers van het Referendum over de Europese Grondwet. Hij toont zich in het boek opvallend kritisch over de wijze waarop Europa zich ontwikkeld.