Jaarlijks staan duizenden ondernemers voor de vraag of zij hun familiebedrijf overdragen aan de familie of verkopen aan derden. Veel verkopers zijn persoonlijk gelukkig met de verkoop en de (financiële) onafhankelijkheid die daarmee verkregen wordt. Tegelijkertijd zijn ze vaak ontevreden of gefrustreerd door de teloorgang van hun bedrijf na de verkoop. Als eerste in Nederland heeft Maarten van de Kimmenade de psychologische aspecten en achtergronden bij de verkoop van een familiebedrijf onderzocht. Hoe bereiden ondernemers zich voor op de verkoop? Zijn zij in staat hun bedrijf los te laten en emotioneel afstand te nemen? En wat zijn de verwachtingen die ondernemers hebben na de verkoop?

In Verkoop van een Familiebedrijf is er uitgebreid aandacht voor de oorzaken van het mislukken van veel overnames.

Zo blijkt er veel mis te gaan in de voorbereiding op de verkoop en de integratie van het bedrijf na de verkoop.

De rode draad in het boek is het concept Psychologisch Eigenaarschap, de mate waarin de directeur-eigenaar door zijn organisatie identiteit, macht en een emotionele band krijst.

Van de Kimmenade, zelf ondernemer en verkoper van zijn familiebedrijf, weet op onderhoudende en praktische wijze inzicht te geven in de belevingswereld van verkopers en kopers. Zijn conclusies leiden niet alleen tot concrete en praktische aanbevelingen voor beide partijen, maar ook voor adviseurs die bij de verkoop van familiebedrijven betrokken zijn.

Dr. Maarten van de Kimmenade (Helmond, 1944) nam midden jaren zestig het familiebedrijf over. Onder zijn leiding is het bedrijf gegroeid naar een succesvolle organisatie met 140 medewerkers en vestigingen in | Nederland, België en Duitsland. Na de verkoop van zijn bedrijf begon hij aan een studie psychologie aan de Universiteit van Tilburg, die hij in 1997 afsloot. In 2003 is hij gepromoveerd aan diezelfde universiteit op het onderwerp ‘Verkoop van een Familiebedrijf, psychologische aspecten’. Als partner bij De Familiebedrijven Adviesgroep begeleidt hij ondernemers bij verkoop en opvolgingsprocessen en bij conflicthantering,

Dit boek is gebaseerd op het proefschrift dat door mij verdedigd is op woensdag 15 oktober 2003 aan de Universiteit van Tilburg. Het is een versie die ontdaan is van haar academische vorm en taalgebruik die normaal zijn voor een wetenschappelijk werk. De basis van het proefschrift is een onderzoek dat door mij is uitgevoerd. Het primaire doel was om een makkelijk leesbaar boek te produceren dat voor iedereen begrijpelijk is. Het is aan de lezer om te beoordelen of ik daarin ben geslaagd. Een ander doel van het boek is dat het praktisch en bruikbaar is voor al degenen die betrokken zijn bij de koop of verkoop van een familiebedrijf. Gesteld moet worden dat de bevindingen niet uitsluitend toepasbaar zijn op familiebedrijven. Overnames hebben een geweldige psychologische en emotionele impact op de organisatie van een bedrijf. Veel van de processen die in dit boek beschreven worden zijn daarom niet uniek voor familiebedrijven, maar doen zich ook voor bij niet-familiebedrijven.

Wat kan de lezer verwachten van dit boek?

In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp van dit boek, de verkoop van een familiebedrijf, geïntroduceerd. Hoe het komt dat er nog steeds zoveel overnames plaatsvinden terwijl het percentage mislukkingen erg groot is? Beschreven wordt welke achtergronden een rol spelen bij de drang die bij veel bedrijven en directeuren leeft om zich op het overnamepad te begeven.

Hoofdstuk 2 beschrijft het familiebedrijf als ondernemingsvorm. De betekenis die het familiebedrijf heeft voor de economie komt aan de orde, evenals de verschil lende fasen die het familiebedrijf doorloopt tijdens haar groei naar volwassenheid. Ook worden de verschillende typen ondernemers beschreven die in het familiebedrijf voorkomen.

Hoofdstuk 3 gaat over de familie die als subsysteem deel uit maakt van het systeem familiebedrijf. Over haar structuur, de verschillende rollen die familieleden hebben, de waarden, normen en regels. Over de manier hoe de familieleden onderling met elkaar communiceren en welke ontwikkeling de familie doormaakt. Een familie is, mede door haar verleden, sterk emotioneel met elkaar verbonden. Hetgeen vaak aanleiding is tot conflicten tussen de familieleden. Beschreven wordt op welke manier de conflicten kunnen worden opgelost.

Hoofdstuk 4 beschrijft het psychologisch eigenaarschap als onderdeel van het eigendomsysteem dat ook het juridische en het economische eigendom omvat. Hoe ontstaat psychologisch eigenaarschap in organisaties, welke voorwaarden zijn er om psychologisch eigenaarschap te verwerven en wat het betekent het voor de organisatie.

Hoofdstuk 5 behandelt de problematiek van de opvolgingskeuze in het familiebedrijf waar directeur-eigenaren op een zeker moment mee geconfronteerd worden. Willen kinderen in de voetsporen treden van hun ouders? Zijn zij daarvoor gekwalificeerd en is de overname voor hen financieel haalbaar? En wanneer opvolging binnen de familie niet mogelijk is welke keuzes kan de directeur-eigenaar maken wanneer hij zijn bedrijf aan derden wil verkopen?

In hoofdstuk 6 worden de verschillende motieven besproken die aanleiding waren het bedrijf aan derden te verkopen. En over de psychologische achtergronden die bij sommige motieven bewust of onbewust een rol hebben gespeeld.

Hoofdstuk 7 beschrijft de verwachtingen die verkopers hebben van de verkoop en over de situatie na de overname. Verwachtingen over het behoud van werkgelegenheid, de vestigingsplaats en de bedrijfsnaam. Wil de directeur-eigenaar nog bij het bedrijf betrokken blijven en in welke functie? Beschreven wordt hoe vervolgens de ervaringen van verkopers zijn wanneer ze nog doorgaan in het bedrijf. En op welke manier de verkoper zijn tijd wil invullen na de verkoop. Door meer tijd te besteden met de familie, door hobby's, reizen of nieuwe uitdagingen aan te gaan.

Hoofdstuk 8 doorloopt het hele verkoopproces. De voorbereidingsfase waarbij de directeur-eigenaar analyseert wat de positie van het bedrijf is en welke soort koper het beste past bij zijn organisatie. Welke waardebepaling er gemaakt wordt en welke aantrekkelijke kenmerken het bedrijf heeft voor een potentiële koper. Tevens wordt beschreven welke adviseurs ingeschakeld worden en over de ervaringen die verkopers met die adviseurs hadden. Tot slot wordt aangegeven dat communicatie belangrijk is bij het hele verkoopproces. Het starttraject geeft aan hoe de verkoop wordt aangepakt. Het hoofdstuk beschrijft hoe de kennismaking en de onderhandelingen met eventuele kopers verlopen en met welke dynamiek verkopers geconfronteerd worden. De uiteindelijke ondertekening van de verkoopovereenkomst blijkt voor veel verkopers een geweldige en emotionele ontlading te zijn. Er worden een aantal citaten weergegeven van verkopers zoals zij dit moment van ontlading ervaren hebben.

Hoofdstuk 9 beschrijft de gevolgen van de overname voor de verkoper en voor de organisatie. Deze gevolgen zijn onderverdeeld in economische, organisatorische en psychologische gevolgen.

In hoofdstuk 10 worden de gevolgen voor zowel de organisatie als voor de verkoper samengevat en besproken. Dit gebeurt zowel op basis van het eigen onderzoek als op basis van de literatuur. De organisatie en haar werknemers gaan na de overname door een aantal fasen, zowel individueel als op groepsniveau. In het laatste deel worden de oorzaken besproken die de aanleiding zijn dat zoveel overnames mislukken: procesfactoren en menselijke factoren.

Hoofdstuk 11 geeft in het kort weer wat de meest belangrijke conclusies zijn di uit het onderzoek naar voren zijn gekomen. In het tweede deel van het hoofdstuk worden zowel aanbevelingen gedaan aan koper als verkoper wanneer zij van plan zijn een familiebedrijf te kopen respectievelijk te verkopen.