De politiek-filosoof Murray Bookchin (1921-2006) is een van de belangrijke, maar minder bekende, denkers van de 20e eeuw. In Paden naar een groene toekomst geeft hij op verzoek van vrienden een samenvatting van de ideeën over sociale ecologie die hij in zijn boeken ontwikkelde. Hij verduidelijkt op welke manier we een ecologische maatschappij mogelijk kunnen maken. De voorwaarde voor een harmonische relatie met de natuur is van maatschappelijke aard: namelijk een harmonische relatie van de mensen onder elkaar. Dat veronderstelt de afschaffing van alle vormen van hiërarchie, zowel psychologisch, cultureel als sociaal, van klassen, van het privébezit en van de staat.

Onze idealen van vrijheid kunnen we momenteel trefzeker en coherent definiëren. Daarvoor moeten we niet alleen de maatschappij verbeteren of veranderen, we moeten die ook herstellen. De ecologische crisis waarmee we geconfronteerd worden en de sociale conflicten die ons verdelen, die van de twintigste eeuw de bloedigste van de geschiedenis gemaakt hebben, kunnen slechts opgelost worden indien we duidelijk inzien dat onze problemen rechtstreeks voortvloeien uit de grondslagen zelf van een dominerende beschaving, en niet louter uit slecht gestructureerde maatschappelijke relaties.

De boodschap die de ecologie uitdraagt is die van diversiteit, een diversiteit in eenheid. Deze berust niet op conflict maar op differentiatie, op waardering van het geheel door de diversiteit van haar bestanddelen. Klasse-, genderspecifieke, etnische en nationale belangen lijken allemaal beangstigend op elkaar en leiden tot een vernauwde wereldvisie in plaats van een brede vooruitstrevende visie. Deze belangen reduceren het algemeen belang tot specifieke belangen en de complementariteit tot het conflict. Onze beschaving kent een lange traditie waarin verschillen in ouderdom, gender en afstamming getransformeerd werden tot een hiërarchie van overheersing, waarin hiërarchieën evolueerden tot klassen en klassen tot staatsstructuren. We moeten de diepere grondslagen van de conflicterende belangen in de maatschappij voor ogen houden en op een revolutionaire manier oplossen. Laten we de aarde delen en al haar producten, ook die van technologie en arbeid, mogen niet langer het eigendom zijn van enkelingen; ze moeten voor iedereen naar zijn of haar behoeften beschikbaar zijn. Ook de macht van de elites moet herverdeeld tot een vorm waar allen in kunnen participeren. Zolang deze fundamentele problemen geen oplossing kennen, kunnen we geen algemeen belang formuleren voor een politiek waarmee de groeiende ecologische crisis en de onbekwaamheid van de maatschappij om daarmee om te gaan aangepakt wordt.

De sociale ecologie heeft een bijzondere en noodzakelijke dimensie aan de nieuwe libertaire bewegingen toegevoegd. De grootte van de gemeenschappen dient te passen binnen de natuurlijke belasting van hun regio’s om tot een nieuw evenwicht tussen stad en platteland te komen. Deze eisen zijn momenteel een ecologische noodzaak. Dit zijn geen schijnbaar utopische visies van gisteren of eergisteren, geen dromen en wensvoorstellingen van eenzame denkers. Het zijn de dwingende noodzakelijkheden indien we als soort willen overleven en in harmonie willen leven met een complexe natuurlijke wereld die met uitroeiing wordt bedreigd. De ecologie heeft de niet mis te verstane alternatieven opgeworpen: ofwel we aanvaarden schijnbaar ‘utopische’ oplossingen op basis van decentralisering, een nieuw evenwicht met de natuur en de harmonisering van de maatschappelijke verhoudingen, ofwel we worden geconfronteerd met de materiële en natuurlijke beperkingen van het menselijk leven op deze planeet.