Het boek in vuur en vlam

In de tweede helft van de achttiende eeuw debatteerde de zich emanciperende burger dat het een aard had. Over redelijke godsdienst, over zedelijk gevoel, over geluk, over de staat, over de welvaart der volken. Het was de tijd van de Verlichting die in het teken van de vooruitgang stond. Van dit elan had ook de boekhandel veel profijt, zo blijkt uit Elie Luzac (1721-1796). Boekverkoper van de Verlichting.
Luzac correspondeerde met geleerden uit heel de wereld. Wat niemand anders durfde, deed deze eigenzinnige Leidenaar: hij gaf L'homme machine van La Mettrie uit, dat onmiddellijk tot in de verste uithoeken van Europa verboden werd. Luzac zou vaker werken laten verschijnen die in vlammen opgingen. Verboden boeken leverden nu eenmaal veel geld op, net als hoog oplaaiende ruzies tussen geleerden.
Ook in Duitsland was Luzac actief. In Göttingen had hij zelfs een filiaal, zij het niet lang. Door conflicten met zijn auteurs en met de universiteit aldaar moest hij zich terugtrekken binnen de grenzen van de Republiek. Met zijn fonds zette Luzac voortaan in op het actuele binnenlandse debat, waaraan hij zelf deelnam. Zijn uitzonderlijke stellingname ten gunste van Oranje maakte hem tot een gedemoniseerd man.
Elie Luzac (1721-1796). Boekverkoper van de Verlichting is een monografie over de handel in ideeën en idealen. We komen er geruchtmakende Europeanen in tegen als Voltaire, Montesquieu, Richardson, Diderot, Catharina de Grote en Frederik van Pruisen. En we zien een periode aan ons voorbijtrekken waarin aan de overheersende rol van de Nederlandse boekhandel in Europa definitief een einde komt.

Rietje van Vliet is werkzaam als freelance journalist. Daarnaast is zij redacteur van de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Zij publiceerde onder meer over Hendrik Doedijns, Franciscus Lievens Kersteman en Jacob Campo Weyerman.