De Ouwe Werf

Cornells Smit wordt beschouwd als de grondlegger van de scheepsbouw aan de benedenrivieren (Noord, Lek, Nieuwe Maas en Hollandsche IJssel). Aan de oevers van de Noord in Alblasserdam richt deze pionier in 1812 een scheepsbouwbedrijf op, dat bekend zal worden als de 'ouwe werf. Geen enkele werf in Nederland heeft zoveel zeilschepen voor de vaart op Indië afgeleverd als die van Cornelis Smit. Bovendien laat hij er op andere werven in Alblasserdam en wijde omgeving een groot aantal bouwen, schepen waarin hij bovendien zelf flink investeert.
Wanneer Cornelis Smit in 1858 overlijdt, zet zijn zoon Jan de werf voort. Onder diens leiding wordt het eerste ijzeren stoomschip, de Smit- voor eigen rekening - gebouwd en in de vaart gebracht. In 1890 neemt Jan zijn zoons Cornelis, Hendrik Jan en Jan Ulrich op in de zaak en richt de Firma Werf Jan Smit Czn op. Nog voor de eeuwwisseling wordt deze omgezet in een naamloze vennootschap: de NV Scheepswerf voorheen Jan Smit Czn. Er komen steeds meer opdrachten voor stoomschepen binnen en er wordt fors geïnvesteerd in de werf. Na het terugtrekken van Jan Ulrich en Jan Smit Czn en het overlijden van Hendrik Jan worden Cornelis en zijn enige zoon Jan directeur-eigenaar.
Terwijl in de crisisjaren veel werven failliet gaan of hun activiteiten staken, gebeurt dit niet in Alblasserdam. Als er geen opdrachten zijn voor de bouw van zeeschepen, dan sloopt de werf schepen en bouwt zij voor eigen risico sleepschepen. Men probeert zelf schippers te vinden, aan wie bovendien soms leningen worden verstrekt. Dit heeft niet altijd succes. Er is een geval bekend dat twee op stapel gezette sleepschepen pas na vijf jaar de helling verlieten...
Wanneer de resultaten aanhoudend slecht blijven, valt in 1932 het besluit om de NV te liquideren. Vanaf die tijd komt het personeel voor rekening en risico van de Werf Jan Smit Czn, kortom van Jan Smit Czn privé. Na het overlijden van Jan Smit Czn neemt Cornelis Verolme in 1950 de werf over. Verolme wijzigt de naam in NV Werf Jan Smit Czn en voert een grootscheepse modernisering door. Al snel herinnert er nog weinig aan de oude werf zoals die 140 jaar in bedrijf is geweest. Schepen worden niet langer liggend aan de werf afgebouwd. Alle casco’s die te water gaan, worden naar IJs- selmonde gesleept voor de afbouw.
In 1958 luidt de nieuwe naam: Verolme Scheepswerf (Shipyard) Alblasserdam NV; later zal het een BV worden. Eind jaren vijftig worden de langste schepen gebouwd: twee tankers voor Brazilië met een lengte van ruim 200 meter. De tewaterlatingen van dit soort schepen zijn spannende gebeurtenissen die zeer veel bekijks trekken.
In de jaren zestig verslechtert de scheepsbouwmarkt. Ondanks vele commissies, rapporten en steunmaatregelen valt in 1977 het doek voor de werf. Een dag na de overdracht van het laatste zeegaande schip, de Alhena, wordt Van der Gies- sen-de Noord de nieuwe eigenaar. Die bouwt er in de periode van 1977 tot 1985 uitsluitend secties en dekhuizen voor de nieuwbouwschepen in Krimpen aan de IJssel. Later gebeurt dit door een staalconstructiebedrijf. In 2003 verlaat het laatste dekhuis het terrein. De sloop van de werf begint in oktober. Op het terrein zal een nieuwe woonwijk verrijzen. Na 180 jaar is de ‘ouwe werf niet meer.
Auteur Bram Beider heeft in de loop der jaren een omvangrijk archief opgebouwd met betrekking tot de scheepsbouw in Alblasserdam. In 1998 publiceerde hij zijn eerste boek over het eerste stoomschip dat in 1885 bij de werf van Jan Smit Czn van stapel liep, getiteld ‘Het stoomschip Smit’. In 2001 schreef hij samen met auteur Ton Pronker het boek ‘Het fregatschip Adriana’.
In dit nieuwe boek volgt hij de ontwikkeling van de ‘ouwe werf vanaf de oprichting in 1812 tot aan de sloop. Behalve de scheepsbouwers en hun medewerkers passeren ook bijna alle op de werf gebouwde schepen de revue. Een kleine tweeduizend foto’s verlevendigen het geschrevene. Zo is een compleet historisch document ontstaan over de bloei en teloorgang van een bekende en voor ons land belangrijke scheepswerf.