Tovery en samenleving holland 1500-1800 1e druk is een boek van Waardt. ISBN 9789072627070

Rond 1500 was de overgrote meerderheid van de Hollanders er nog vast van overtuigd dat toverij echt mogelijk was. Drie eeuwen later was het toverijgeloof in Holland een marginale aangelegenheid geworden, een bijgeloof. In de zestiende eeuw werden enkele tientallen mensen in dit gewest wegens toverij en een pakt met de duivel ter dood gebracht. Beschuldigingen dat iemand een kind had ziek getoverd, een bierbrouwerij had lam gelegd of verhinderde dat boter werd gekarnd kwamen bijna altijd van de kant van buren en familieleden van de beschuldigde. Vrijwel alleen vrouwen werden van toverij beschuldigd. Volgens juristen en theologen was toverij alleen maar mogelijk voor mensen die een overeenkomst met de duivel hadden gesloten. Dit pakt zou zijn bekrachtigd door een paring van mens en demon. Bekentenissen van toverij en duivelspact werden door speciaal opgeleide beulen met een bijzondere vorm van foltering afgeperst. De manier waarop verdenkingen van toverij ontstonden wordt in dit boek diepgaand beschreven. De kwaliteit van de onderlinge verhoudingen tussen de inwoners van Holland van verschillende rang en stand bleken de sleutel te bieden om het ontstaan van de beschuldigingen te verklaren. Vanaf het begin van de zeventiende eeuw was geen enkele rechtbank hier meer bereid iemand wegens toverij te veroordelen. Twee eeuwen later waren toverijbeschuldigingen in Holland zelfs een zeldzaamheid geworden. In Frankrijk en vooral in Duitsland bereikten de heksenvervolgingen pas rond 1630 hun grootste omvang. Waarom stopten de toverijprocessen in Holland veel eerder dan elders? Wat was er de oorzaak van dat men in alle lagen van de Hollandse samenleving vanaf 1600 steeds minder rekening hield met toverij? Hoc kwam het dat de Hollanders overstapten van een magisch op een rationeel wereldbeeld? In dit boek wordt beschreven hoe deze ingrijpende mentaliteitsverandering tot stand kwam. De oorzaak voor deze verstrekkende ontwikkeling wordt gezocht in de ongekende economische en culturele opbloei van dit kleine gewest vanaf het einde van de zestiende eeuw. De verschillen tussen de houding van mannen en vrouwen, tussen leden van de geletterde en machtige bovenlaag en eenvoudige handwerkslieden en boeren en tussen katholieken, calvinisten en doopsgezinden krijgen daarbij de aandacht die zij verdienen. Ter verklaring van de bijzondere ontwikkeling van de Hollandse mentaliteit zijn naast het werk van historici ook theorieën ontwikkeld door cultureel-antropologen en sociologen ingepast.