ICT speelt een steeds grotere rol in de samenleving. Voor veel organisaties is het een cruciaal middel bij het bereiken van hun businessdoelen. Het effectief en efficiënt inzetten van ICT wordt daarmee ook belangrijker: de gevolgen van incorrect of kostbaar gebruik van ICT zijn direct voelbaar. Het optimaal inzetten van ICT gaat echter niet vanzelf. Daarvoor is het nodig om keuzes en onderlinge afspraken te maken. Architectuur is hierbij een belangrijk instrument. Architectuur biedt overzicht en samenhang.

Het op papier ontwerpen van een architectuur alleen brengt een organisatie echter nog niet dichter bij het beter inzetten van ICT en het daarmee sneller bereiken van haar businessdoelen. De architectuur moet ingebed worden in de organisatie. Vragen die architecten zich moeten stellen zijn: "wanneer ontwerp ik welke architectuur, wie betrek ik daarbij en wat gebeurt er met het resultaat?".

Doelgroep

In dit boek presenteren wij een manier van omgaan met architectuur die organisaties sneller en beter naar hun businessdoelen leidt. Kernbegrippen hierbij zijn multidisciplinaire samenwerking, doelgericht architectuurontwerp en ruimte voor het in uitzonderingsgevallen bewust niet onder architectuur ontwikkelen. Wij hebben dat geconcretiseerd in een model: het DYA-model. Het DYA-model onderscheidt drie belangrijke processen rondom architectuur: de Strategische Dialoog waarin de businessdoelen worden bepaald en uitgewerkt tot projectvoorstellen, het Ontwikkelen (z)onder Architectuur waarin de gewenste ICT-oplossingen worden gerealiseerd en Architectuur Services waarin de architecturen worden opgesteld ten behoeve van de twee eerstgenoemde processen. Om deze processen soepel te laten (blijven) verlopen is besturing nodig. Daarom besteedt het model ook aan dit onderwerp de nodige aandacht. Het fundament onder de drie processen is de dynamische architectuur. De dynamische architectuur is speciaal gericht op het bereiken van snelheid.

Het doel van het DYA-model, en van dit boek, is om u concrete handvatten te bieden voor het inrichten en professionaliseren van de architectuurprocessen binnen uw organisatie. Met als ultieme doelstelling het bereiken van de businessdoelen die uw organisatie zich gesteld heeft. Dit boek is met name interessant voor eenieder die zich bij tijd en wijle afvraagt: "Hoe kan ik het architectuurdenken en -werken binnen mijn organisatie op een hoger plan tillen, zodat we tot een effectievere aanwending van ICT komen?"

Het DYA-model is ontstaan uit de praktijk. Het is gebaseerd op onze jarenlange ervaring met de praktijk van architectuurontwikkeling. In deze jaren is ons duidelijk geworden dat de bottleneck bij het succesvol inzetten van ICT er niet zozeer in gelegen is dat we niet weten hoe we een goede architectuur moeten ontwerpen, maar in het feit dat architectuur onvoldoende verankerd is in de organisatie. Daarom worden in dit boek geen concrete architecturen besproken, noch wordt er ingegaan op de inhoudelijke stappen waarmee tot een concrete architectuur gekomen wordt. Hier ligt volgens ons op dit moment in de tijd niet meer het grootste probleem. Wilt u hier meer over weten dan verwijzen we u graag naar methoden als Information Strategy Planning van James Martin [32], Enterprise Architecture Strategies Process van META Group [23], [40] of het Integrated Architecture Framework van Cap Gemini [6], [36]. Wat wij in dit boek willen aangeven is hoe dergelijke methoden met meer succes ingezet kunnen worden, door het hele architectuurontwerpproces stevig te verankeren in de organisatie. Door een van de genoemde methoden, of een vergelijkbare methode, in te bedden in het DYA-model, voorkomt u dat de architectuurproducten die opgeleverd worden slechts papieren tijgers blijken te zijn.

Opbouw

Hoe het architectuurdenken en -werken op een hoger plan kan worden getild, wordt in negen hoofdstukken behandeld:

In hoofdstuk 1 wordt de hedendaagse rol van ICT besproken en de consequenties die dit heeft. We stellen in dit hoofdstuk vast dat er een toenemende vraag is naar zowel snelheid als samenhang op het gebied van ICT.

Hoofdstuk 2 laat zien dat de standaard antwoorden van de ICT-wereld op deze vraag naar snelheid en samenhang slechts één kant van de zaak adresseren: of de snelheid (nieuwe ontwikkelmethoden en standaardpakketten) of de samenhang (architectuur).

Wat we zoeken is een manier om tegelijkertijd snelheid en samenhang, in balans met elkaar, te vergroten. In hoofdstuk 3 laten we zien dat het concept van de dynamische architectuur dit biedt. Wat de karakteristieken zijn van een dynamische architectuur wordt in dit hoofdstuk besproken.

De dynamische architectuur is het fundament van het DYA-model. Uit welke onderdelen dit model bestaat, en op welke principes het gebouwd is, is het onderwerp van hoofdstuk 4. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van het model.

Hoofdstuk 5 diept het eerste hoofdproces van het model, de Strategische Dialoog, verder uit. In de Strategische Dialoog worden de businessdoelen bepaald en in business cases uitgewerkt tot concrete projectvoorstellen.

Het tweede hoofdproces, Architectuur Services, wordt behandeld in hoofdstuk 6. Architectuur Services levert de benodigde architecturen, "just enough, just in time".

In hoofdstuk 7 komt het derde hoofdproces aan bod, Ontwikkelen (z)onder Architectuur. In dit proces worden de ICT-oplossingen gerealiseerd. Standaard gebeurt dit onder architectuur, maar in uitzonderingsgevallen kan worden overgegaan op het bewust niet onder architectuur (zonder architectuur) ontwikkelen.

In hoofdstuk 8, ten slotte, worden verschillende besturingsaspecten besproken.

Het boek sluit af met een samenvatting van de belangrijkste punten in hoofdstuk 9.

Ter illustratie van het model en van de effecten die het al dan niet werken onder architectuur kan hebben, introduceren we in hoofdstuk 5 het fictieve bedrijf Telebel. Telebel is een telecommunicatiebedrijf dat zich richt op het handelen in telecommunicatievoorzieningen. Telebel heeft geen eigen netwerk, maar koopt in bij andere operators. Een van de projecten die speelt binnen Telebel is het project WWW Telebel. WWW Telebel moet het mogelijk maken dat klanten hun verbruik via het internet kunnen bekijken. In de hoofdstukken 5 tot en met 8 zult u het bedrijf Telebel en in het bijzonder het project WWW Telebel regelmatig tegenkomen.

Bij de bespreking van de DYA-processen komen regelmatig technieken en instrumenten aan de orde die het uitvoeren van de processen ondersteunen. Deze technieken en instrumenten worden nader geïllustreerd in kaders, vaak aan de hand van Telebel. Enkele instrumenten worden verder uitgediept in een concreet voorbeeld. Dit gebeurt in de vorm van intermezzo's aan het eind van het hoofdstuk waarin het betreffende instrument wordt geïntroduceerd. Deze intermezzo's staan op zichzelf en dienen om de verschillende elementen, waaruit de instrumenten bestaan, te illustreren. Om het voorbeeld overzichtelijk te houden, is hierbij niet naar inhoudelijke volledigheid gestreefd.