Tussen Wigbold en Willem Lodewijk, tussen toen en nu. Uitgave i.s.m. Historische kring Leek e.o.

Het opwerpen van de Leekster schans in 1592 vormde een onderdeel van een groter strijdplan in de 80-jarige oorlog, dat tot doel had de stad Groningen aan Staatse zijde te krijgen. In de periode van 1580 tot 1594 ontstonden er in het Westerkwartier op meerdere plaatsen schansen, die samen een geducht wapen vormden in de strijd tussen de Staatsgezinde Ommelanden en de Spaansgezinde Stad. De ontwikkelingen in het Westerkwartier voor 1592 hebben invloed gehad op de totstandkoming van de Leekster schans. In de periode erna heeft deze, samen met de Wolveschans uit 1593 de gang van zaken in het Westerkwartier weer beïnvloed. Het waren schakels in een keten.
Nadat het beoogde doel was bereikt in 1594 kreeg een aantal schansen rondom de Stad een min of meer permanent karakter. Zo ook de Leekster schans. De pas over de Leke moest goed beschermd blijven. De schansvorm is heel lang zichtbaar geweest. Militaire, kerkelijke burgerlijke en economische invloeden hebben op dit (voormalige) schansterrein plaatsgevonden. Met behulp van kaarten, tekeningen en vooral foto’s zijn deze ontwikkelingen in beeld gebracht. Met name van de laatste eeuw is het veranderingsproces goed zichtbaar te maken.
De initiatieven in de 16e eeuw van Wigbold van Ewsum Jr. (het laten graven van het Leekster Hoofddiep en het op gang brengen van de vervening in het Zuidelijk Westerkwartier) en graaf Willem Lodewijk van Nassau (het opwerpen van de Leekster Schans) hebben ertoe bijgedragen dat het huidige centrum van Leek is ontstaan als een proces: van bastion tot bolwerk van koopkracht.