Precolumbiaans Mexico Eduardo Matos Moctezuma Zo'n dertigduizend jaar geleden dringen vanuit Siberië nomadenvolkeren door tot het Amerikaanse continent. Op zoek naar wild steken ze de Beringstraat over. Pas enkele millennia later zullen ze verder naar het zuiden afzakken. Zo bereiken ze ook het gebied dat het huidige Mexico beslaat'.

De zwervers voeden zich met dieren en in het wild groeiende planten en leven in grotten. Gewoonlijk jagen ze op klein of middelgroot wild. Ondanks hun vrij primitieve werktuigen van hout, hertshoorn of steen maken ze ook jacht op grote, veelal in kudde levende dieren zoals mammoeten, kameelachtigen, reuzengordeldieren, paarden, sabeltijgers. Het stenen gerei wordt mettertijd verscheidener en aangepaster aan her beoogde doel. Pijlpunten, stekers, messen, schrabbers, boren worden zowel gebruikt bij de jacht als bij het losmaken of snijden van vlees, vruchten of planten, bij de voedselbereiding of bij her klaarmaken en bewerken van materialen. Blijkbaar vormen de meeste (grot)nederzerringen een soort uitvalsbasis vanwaar de kleine jagergemeenschappen de omgeving exploiteren. Een permanent karakter zullen deze kampen wel niet gehad hebben’.

Voor Meso-Amerika zijn de tot nog toe oudste archeologische sporen van de omschakeling naar een agrarische economie aangetroffen in de vallei van Tehuacán in de deelstaat Puebla), Ze dateren van zo’n negen- tot zevenduizend jaar geleden. Het eerst worden avocado’s en pompoenen geteeld. Daarna volgen ook maïs, bonen en rode chilipeper, die tot vandaag Mexico's 'nacionale’ keuken bepalen. Ook al leidt hetzelfde mechanisme in principe tot het ram maken van wilde dieten, toch zijn hiervan nergens aanduidingen voorhanden. In menig ander opzicht brengt de landbouw’ revolutie’ wel grondige veranderingen teweeg.

De nomadische leefwijze wordt tenslotte geruild voor een meer sedentair bestaan. Door de geleidelijke verberering van de voedselvoorziening en een minder riskante levenswijze zal de bevolking aangroeien. Ruimtelijk en architectonisch krijgen de steeds grotere dorpsnederzertingen een meer doordachte structuur en opbouw. Zo'n vijfduizend jaar geleden beginnen boerengemeenschappen in Mexico ook katoen te verbouwen, stoffen te weven en het land door drainage te bevloeien. Aarde en water worden vergoddelijkte, de overledenen met meer zorg begraven. Nieuwe werktuigen zien her licht, zoals bijvoorbeeld de coa of zaaistok.

Zo'n vierduizend jaar geleden — en waarschijnlijk al wat eerder — wanneer de landbouw overal in Mexico ingang heeft gevonden, duikt nog een andere belangrijke innovatie op: de keramiek’. Gebakken aardewerk mag dan wel broos zijn, scherven zijn alleszins duurzaam. Op sites komen ze vanaf de zogenaamde 'Preklassieke’ of 'Archaïsche Horizon’ veelvuldig voor,