Onder de groene linde (deel 1)

Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Liederen met magische, religieuze en stichtelijke thematiek

Bij het verschijnen van het eerste deel van Onder de groene linde is het goed een blik te werpen op de voorgeschiedenis van het Nederlandse volksliedonderzoek. De belangstelling in Nederland voor het soort liederen dat in Onder de groene linde is opgenomen is van relatief recente datum. In de negentiende eeuw heerste onder degenen die zich tot de ‘betere kringen’ rekenden alom een zekere minachting voor de liederen die door het ‘gewone volk’ werden gezongen. Men vond die liederen onbeschaafd en ruw van inhoud en klank; het optekenen ervan kwam al helemaal niet ter sprake, integendeel, men probeerde het volk juist een ander, beter liedrepertoire bij te brengen. Er werden, met name door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, goedkope bundels uitgegeven met nieuwe, vaak moralistische liederen waarvan naar men hoopte een beschavende, opvoedende werking zou uitgaan op de gewone man. Deze op het liedrepertoire gerichte beschavingsactiviteiten hebben zich tot ver in deze eeuw voortgezet en hebben een grote invloed uitgeoefend op de zangcultuur in Nederland.
Pas aan het eind van de vorige eeuw ontstaat belangstelling voor het mondeling overgeleverde lied. In zijn dissertatie Het lied in de middeleeuwen (1883) neemt Gerrit Kalff het als eerste krachtig op voor onderzoek naar het nog levende lied. In het hoofdstuk ‘Verdere lotgevallen der Oude liederen’ toont hij met behulp van in zijn tijd in omloop zijnde liedboekjes aan dat de ‘lagere standen’ nog heel veel oude liederen zingen:
Misschien zal iemand opmerken, dat het dan toch vreemd is dat men die andere liederen zoo weinig hoort. Ik antwoord met de vraag: aan wie de schuld? Ei lieve, gij die zulk een hoog woord voert over de gemeenheid en liederlijkheid van het volk, wat weet gij van hunnen handel en wandel? Wie uwer heeft een tijd lang met hen op gelijken voet omgegaan en hen langs dien weg leeren kennen? Wie is op de hoogte van hetgeen zij lezen, waarover hunne gedachten gaan, indien zij niet door de zorg voor het dagelijksch brood worden beziggehouden?