In 1860 aanvaardde Robert Fruin het professoraat in de vaderlandse geschiedenis te Leiden. In de eeuw die daaraan vooraf ging, had het begrip vaderlandse geschiedenis zijn inhoud en gevoelswaarde gekregen en het zou die tot de jaren zestig van deze eeuw behouden - alle historiografische debatten en geschilpunten ten spijt. De hier gebundelde negen opstellen gaan hoofdzakelijk over de Nederlandse geschiedschrijving tussen 1860 en 1960. Sommige richten zich expliciet op het werk van een bepaald historicus, andere behandelen thema's en/of tijdvakken uit de vaderlandse geschiedenis, de epiloog schetst de historiografische ontwikkelingen na 1960 toen het nationale (en verzuilde) kader van geschiedschrijving zijn vanzelfsprekendheid begon te verliezen.