2 Stalin

Stalin als de man van de gulden middenweg - Trotski's nederlaag en het einde van het driemanschap (1925) . Er komt een rechtervleugel op die geleid wordt door Boecharin, Rykow en Tomski - Stalin steunt de pro-moezjik politiek - Verschillen van mening over het wereldkapitalisme - Zinowjew en Kamenjew keren zich tegen Stalin (1925) en verenigen zich met Trotskì - Het incident met Froenze - Stalin verdedigt Boecharin en Rykow tegen Zinowjew en Kamenjew - Zijn overwinning op het veertiende partijcongres (1925) - ‘Het leninistische Centrale Comité dat zich nauw aansluit om Stalin’ - Zinowjew’s en Kamenjew’s onthullingen over Stalin - Trotski’s ‘Clemenceau-verklaring’ - Het vijftiende congres royeert Trotski en zijn volgelingen - Zinowjew en Kamenjew ‘capituleren’ - Stalin tegen Boecharin, Rykow en Tomski (1928-’30) - De boeren dreigen de steden uit te hongeren - Stalin maakt een begin met de collectivisering van het platteland - Het Politbureau ‘besluit Trotski uit Rusland te verbannen (1929) - Vernedering van de rechtse leiders. ’Stalin is de Lenin van vandaag’ - Stalin geeft het bevel tot het ‘offensief tegen de koelakken’ (eind 1929) en kondigt het plan aan Rusland in een industriemacht te veranderen (juni 1930) - Verwarring en feitelijke burgeroorlog op het platteland - Een algemeen overzicht van wat zich gedurende het eerste vijfjaren-plan in de Sowjet-Unie afspeelt (1929-'32) « Stalin en Cromwell - Stalin’s ‘beroep op het nationale sentiment - Politieke gisting in Stalin’s naaste omgeving - De zelfmoord van Nadezjda Alliloejewa, Stalin's echtgenote, in november 1932 - Stalin’s sociale politiek - De leiding aan de arbeid, dwangarbeid en de strijd tegen de ‘gelijkmakers’' - De successen van de industrialisatie - De ‘oorspronkelijke accumulatie’ van het socialisme in één land.

In 1929, vijf jaar na Lenin’s dood, begon Rusland aan haar tweede revolutie, die alleen en uitsluitend door Stalin werd geleid. De draagwijdte van deze tweede revolutie en de onmiddellijke gevolgen voor het leven van 160 miljoen mensen waren nog ‘veelomvattender en radicaler dan de gevolgen van de eerste revolutie. Zij leidde tot Rusland's snelle industrialisatie en dwong meer dan honderd miljoen boeren hun kleine, primitieve bezittingen te verlaten en collectieve boerderijen te organiseren. Op meedogenloze wijze ontrukte deze revolutie de houten ploeg aan de handen van de moezjiks en dwong hen aan het stuur van de moderne tractor plaats te nemen, zij joeg tientallen miljoenen analfabeten naar de schoolbanken en liet ze lezen en schrijven leren. Ze verdiepte de kloof tussen het geestelijk leven in Europa en Europees Rusland en bracht Aziatisch Rusland dichter bij Europa. De resultaten van deze revolutie waren verbazingwekkend, maar de kosten eveneens Een hele generatie verloor haar geestelijke en politieke vrijheid Er worden hoge eisen gesteld aan iemands verbeeldingskracht wanncer hij er zich een voor stelling wil maken van de geweldige omvang en het ingewikkelde karakter van die omwenteling, waarvoor in de geschiedenis moeilijk een precedent is aan te geven. Zelfs als men er rekening mee houdt dat men de gebeur tenissen in verschillende eeuwen met verschillende maatstaven moet he oordelen, schijnen de grootste hervormers uit de Russische geschiedenis, Iwan de Verschrikkelijke en Peter de Grote, zoals trouwens ook de grote hervormers van andere naties, vergeleken met de reusachtige figuur van de Algemeen Secretaris tot dwergen ineen te schrompelen. Toch past Stalin de reuzenmantel slecht. Het is verbijsterend, hoe weinig het formaat van de man, die de tweede revolutie maakte, ín overeenstemming was met de geweldige omvang die deze revolutie aannam. In de eerste revolutie was van een dergelijk gebrek aan evenredigheid geen sprake geweest. Toen schenen de leiders de gelijken van de grote gebeurtenissen, terwijl nu de gebeurtenissen hun grootsheid op de leider schenen af te stralen. Lenin en Trotski voorzagen hun revolutie en bereidden deze, vele jaren voordat zij verwezenlijkt werd, voor. Hun eigen ideeën mmaakten de Russische bodem rijp voor de oogst van 1917. Maar dit kan van Stalin nìet gezegd worden. Het waren niet zijn ideeën die aan de tweede revolutie ten grondslag lagen. Hij voorzag deze evenmin, als hij haar voorbereidde. Toch was hij de man, en in zekere zin was hij de enige man, die deze revolutie doorvoerde. Aanvankelijk werd hij bijna toegejaagd naar de geweldige onderneming door de onmiddellijke gevaren die hem bedreigden. Hij begon er als het ware op de tast en ondanks zijn eigen angst aan. Maar vervolgens ging hij, bijna zonder ooit stil te houden of eens uit te rusten, door zijn eigen handelingen meegesleept, met reuzenschreden op zijn weg voorwaarts. Miljoenen bloedende en uitgeputte Russische voeten, de voeten van een hele generatie op weg naar het socialisme in één land, strompelden achter hem aan. Hij scheen uit te groeien tot mythologische afmetingen. Wanneer men hem van dichtbij beschouwde, bleef hij een man van alledaags formaat en van middelmatige gedachten. Alleen zijn vuisten en voeten contrasteerden met zijn werkelijke afmetingen; het waren de vuisten en voeten van een reus. Wij hebben met ons verhaal over Stalin’s leven de jaren 1925/26 bereikt. Sinds die tijd hebben Stalin’'s communistische tegenstanders hem dikwijls beschreven als de leider van een contra-revolutionaire reactie, terwijl de meeste anticommaunisten in hem het comrmunistische spookbeeld belichaamd hebben gezien. Toch was hij, onder de bolsjewistische leiders van de twintiger jaren, in de eerste plaats de man van de gulden middenweg. Hij had een instinctieve afkeer van de extreme standpunten die in die “tjd met elkaar wedijverden om door de partij erkend te worden. Zijn werk bestond er vooral uit naar formules te zoeken, waarmee de tegengestelde pitersten schenen te worden verzoend. Voor de rmasssa van aarzelende partijleden klonken zijn woorden, alsof zij het gezonde verstand zelf waren. Zij aanvaardden zijn leiding in de hoop dat de partij op een betrouwbare mag nier over ‘het midden van de weg’ gestuurd zou worden en dat 'veiligheid vóór alles’ het leidende beginsel zou zijn. Men zou kunnen zeggen dat hij de Baldwin of Chamberlain, de Harding of Hoover van de revolutie scheen, als tenminste, de associatie van deze namen aan het bolsjewisme de lezer niet te gek in de oren klinkt. Het was evenmin Stalin's tekortkoming als zijn verdienste dat hij er nooit in slaagde het midden van welke weg dan ook te bewandelen, da hij voortdurend gedwongen werd de ‘veiligheid’ in te ruilen voor de at vaarlijkste waagstukken. Revoluties zijn over het algemeen weinig verdraagzaam jegens gulden middenwegen en ‘gezond verstand’. Zij die tijdens een revolutie proberen de gulden middenweg te houden, zullen 2 woonlijk merken dat de grond onder hun voeten splijt. Stalin werd herhaaldelijk gedwongen plotselinge en ongewoon heftige zijsprongen te doen, aul eens naar deze, dan weer naar gene zijde van de weg. Wij zullen zien dat! hij zich keer op keer, hetzij ver rechts van zijn rechtse, dan wel ver links! van zijn linkse critici ophoudt. De scherpe wendingen die we periodiek in zijn politiek zien optreden zijn de zenuwachtige pogingen van de man van de gulden middenweg om temidden van de beroering rondom hem zijn evenwicht te bewaren. Het is verbluffend dat hij zo goed zijn evenwicht heeft kunnen bewaren: een minder veerkrachtige leider zou één van de vele er) olen die Stalin maakte, de nek hebben doen breken. Hoe vreemd het na het voorafgaande ook moge klinken, toch was deze man, die zo geneigd bleek de met elkaar in strijd zijnde bolsjewistische opvattingen te verzoenen, geen man van het compromis. Nog afgezien van het feit dat deze standpunten elkaar wederzijds uitsloten, ook in zijn karakter had hij niets van een verzoener. De enige karaktertrek die hij gemeen had met iedereen die tot compromissen geneigd is, was zijn wantrouwen tegen uitersten. Maar het ontbrak hem aan tact in de omgang met mensen, hij beschikte niet over het vermogen iemand te overreden en hij stelde er eigenlijk niet echt belang in de kloof tussen tegengestelde opvattingen te overbruggen, alle eigenschappen waarover de politieke vredestichter juist wel beschikt. Zijn hele temperament kwam tegen compromissen in opstand en er ligt aan een groot deel van zijn gedrag dan ook een conflict tussen zijn verstand en zijn temperament ten grondslag. Hij trad voor het front van de partij met formules die hij gedeeltelijk had ontleend aan de rechtse en gedeeltelijk aan de linkse bolsjewieken. Maar het waren, van het compromis uit gezien, vreemde formules. Het doel van zijn formuleringen was namelijk niet de uitersten nader tot elkaar te brengen, maar Stalin legde ze als dynamiet onder hun stellingen. De uitersten moesten vernietigd worden, dat was het doel. Hij bemiddelde niet tussen degenen die rechts of links van hem stonden, hij vernietigde hen. Hij belichaamde de dictatuur van het gulden midden over alle onstuimige ideeën en doctrines die in de na-revolutionaire maatschappij opdoken, de dictatuur van het gulden midden die zichzelf, die gulden midden-. weg, niet trouw kon blijven. Wij verlieten Stalin op het moment dat hij het dogma ‘Socialisme in één land’ voor het eerst geformuleerd had. Laten we nu snel zijn volgende stappen nagaan in de strijd om de opvolging van Lenin. In januari 1925 lukte het hem eindelijk Trotski zijn positie als Volkscommissaris van ....