Zelfsturing onderscheidt zich van vormen van burgerparticipatie omdat het niet langer over de overheid gaat die burgers betrekt bij haar beleid, maar omdat de burgers in hun specifieke rol als bouwers van de samenleving de belangrijkste actoren worden in het openbare domein. In Zelfsturende vitale gemeenschappen worden de ideeën over zelfsturing zoals die de afgelopen jaren ontwikkeld zijn binnen de Proeftuin Zelfsturing uiteengezet.
Middels bijdragen van diverse auteurs wordt toegelicht wat het concept van zelfsturing nu eigenlijk inhoudt en hoe het zich verhoudt tot andere ontwikkelingen zoals burgerparticipatie, zelfredzaamheid, kanteling Wmo, decentralisatie jeugdzorg, et cetera.
In de Proeftuin Zelfsturing participeren een zevental partijen: de gemeenten Peel en Maas en Valkenburg aan de Geul, de provincie Limburg, de Hogeschool Zuyd, de Vereniging Kleine Kernen Limburg en de welzijnsorganisaties Vorkmeer en Trajekt. Gezamenlijk beijveren deze organisaties zich om het zelfsturingsconcept verder te ontwikkelen en te verdiepen. Daarbij past ook de dialoog met andere initiatieven binnen en buiten de provincie Limburg die zich bewegen op het vlak van burgerparticipatie en gemeenschapsontwikkeling. De Proeftuin beoogt niet de waarheid in pacht te hebben, maar wel een duidelijk statement te maken over de rol van burgers, overheid en maatschappelijke organisaties bij het zoeken naar een samenleving waarin plaats is voor iedereen en waarin burgers een leidende rol hebben.