Schipbreuk

In 1816 liep het Franse fregat La Méduse op een zandbank. Voor honderdvijftig opvarenden was er geen plaats in de reddingssloepen; op een geïmproviseerd vlot zwalkten zij stuurloos over de oceaan. Théodore Géricault vereeuwigde die gebeurtenis op het monumentale schilderij het vlot van de medusa, waarop de desoriëntatie en het verlies dramatisch zijn uitgebeeld. Talloze schipbreukelingen zijn door moord en doodslag omgekomen, en het is maar de vraag of het schip aan de horizon op tijd ter plekke zal zijn.

Met dat schilderij als uitgangspunt beschrijft Cyrille Offermans nauwkeurig, strijdbaar en welbespraakt, waar en waarom we op het gebied van kennis, cultuur en beschaving steeds weer schipbreuk lijden. Tradities, kennis en wetenschap gaan verloren als ze worden onderworpen aan het dictaat van de economie. Of het nu gaat om de omgang met kinderen, het debat over een canon, om de kunsten en het leren kijken, Offermans argumenteert aan de hand van voorbeelden en concreet. Hij is zich bewust van wellicht onherstelbare verliezen. 'Een goed onderwezen en intelligent volk is altijd beschaafder, fatsoenlijker en ordelievender dan een onwetend en dom volk,' begreep Adam Smith tweeënhalve eeuw geleden al.

Wie schipbreuk leest, weet dat het in onze discussie over de permanenten nivellering van kennis, cultuur en beschaving om niets minder gaat dan onze eigen toekomst.