Pinxten, De strepen van de zebra

Eenheid in verscheidenheid

De Verlichting formuleerde voor Europa, dat destijds bijna ten onder ging aan godsdienstoorlogen, een universele oplossing: prioriteit van de rede, scheiding tussen politiek en religie, vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Rik Pinxten onderzoekt deze boodschap, die tegenwoordig te gemakkelijk wordt afgedaan als passé. Hij kritiseert de zogenaamde verlichtingsfundamentalisten maar ook de tegenstanders van de Verlichting, die een vaag of uitgesproken religieus radicalisme voorstaan. Hij probeert de idealen van de Verlichting te actualiseren, omdat dit de enige haalbare en heilzame oplossing is om duurzaam en relatief vredevol samen te leven in een multiculturele en religieus gemengde samenleving. We moeten leren de mens te zien als een zebra: met zeer grote gelijkenissen, maar met even belangrijke kleinere verschillen. De vraag is: hoe leren we omgaan met interculturaliteit? Wat met een zebra met Mondriaanmotief? Wat met de volkomen zwarte zebra?

Vrijzinnige humanisten hebben hiervoor zinvolle en leefbare voorstellen in petto: eenheid in verscheidenheid. Daartoe moeten zij wel uit het karkas breken van het Franse laïcisme of de Nederlandse protestantse scheldcultuur – beide gedateerde vormen van het oude vrijheidsbegrip. Dat groeiproces is niet eenvoudig: het is genuanceerd, afgewogen, geëngageerd en heeft oog voor de gemengde maatschappij waarin we nu leven.

Rik Pinxten (1947) is voorzitter van de Humanistisch Vrijzinnige Vereniging (hvv) van Vlaanderen, en hoogleraar antropologie en religiestudies aan de Universiteit Gent.
Hij publiceerde onder meer Culturen sterven langzaam, Goddelijke fantasie en De culturele eeuw.