waarom dit boek?

Een voor velen herkenbare ervaring is dat de beginfase van een onderzoek de moeilijkste is. Dit geldt zowel voor mensen in de praktijk als voor studenten en promovendi die een afstudeerof promotieproject beginnen. Praktijkgerichte onderzoekers kennen de problemen om duidelijk te krijgen wat nu eigenlijk het probleem is van de opdrachtgever. Velen hebben ervaring met de moeizame processen die vooraf gaan aan de formulering van een probleemstelling die door de opdrachtgever wordt geaccepteerd. Op soortgelijke wijze levert ook de start van een afstudeerof promotieproject vaak problemen op. De student of promovendus weet vaak niet precies wat hem of haar te wachten en te doen staat. Deze startproblemen vormen een bron van onzekerheid voor zowel de uitvoerders als de begeleiders van het onderzoek, hetgeen de kwaliteit van het onderzoekproject niet ten goede komt. Bovendien is een dergelijke slechte start niet bevorderlijk voor het plezier in het werk. Daarom is het van belang dat men zo goed mogelijk voorbereid aan het onderzoek kan beginnen.

Dit neemt niet weg dat juist een van de meest voorkomende tekortkomingen van onderzoekers is dat zij te snel en ondoordacht aan het onderzoek beginnen. Dat geldt bijvoorbeeld in de praktijk van het toegepaste onderzoek. Nog voordat precies duidelijk is wat het probleem is van de opdrachtgever, wordt al met de uitvoering van het onderzoek begonnen. Dit leidt niet zelden tot problemen tussen opdrachtgever en onderzoeker, terwijl ook de onderzoekresultaten achteraf weinig bruikbaar blijken.

Hetzelfde geldt voor studenten die aan hun afstudeerproject beginnen. Zodra er een stage-adres is gevonden en globaal het onderzoekthema is vastgesteld, wordt er al met de uitvoering van het onderzoek begonnen. De gevolgen van zo’n overhaaste start zijn niet alleen problemen bij de uitvoering in zoverre niet duidelijk is wat er precies in het onderzoek moet gebeuren. Bovendien zijn er weinig relevante onderzoeksresultaten te verwachten als bijvoorbeeld al niet bekend is op wat voor soort vragen het onderzoek antwoord moet geven. Het welslagen van een onderzoek, zowel wat betreft de uitvoering ervan als wat betreft de resultaten die het oplevert, staat of valt dan ook met een adequaat ontwerp van het onderzoek.