Dit overzicht van de ontwikkeling van architectuur en stedenbouw in Nijmegen tussen 1850 en het begin van de Tweede Wereldoorlog schetst eerst kort de vroegste geschiedenis van de stad: hoe het kenmerkende landschap met stuwwallen ontstond en de stad zich ontwikkelde van Romeinse commandopost tot universiteitsstad. Ook worden de ontwikkelingen in de 19e eeuw beschreven. Bepalend waren opheffing van de vestingstatus in 1874, waardoor de vestingwallen konden worden gesloopt en de stad kon uitbreiden, en de emancipatie van katholieken die leidde tot oprichting van de Katholieke Universiteit in 1923 en de bouw van kloosters en studiehuizen. En er volgt inventarisatie van de gebouwen, parken en beelden die eind 20e eeuw rijks- of gemeentemonument werden, en worden de opvallendste beschreven.