Samkalden: burgemeester van Amsterdam. Dat is het etiket dat hem door de meeste lezers anno 2019, áls zij zich hem nog herinneren, wordt opgeplakt. Maar achter dat etiket gaat een leven schuil van een intense beroering op vele fronten. Door iedereen beschouwd als jurist pur sang, was hij geen meester, maar indoloog (omdat de rechtenstudie voor hem te duur was). Als ambtenaar van Nederlands-Indië was hij achtereenvolgens de gevangene van de Japanners en, in 1945, van de Indonesische vrijheidsstrijders, met steeds weer de dood als nabije mogelijkheid. Al tijdens zijn Japanse gevangenschap werd hij overtuigd voorstander van een Indonesische onafhankelijkheid en werkte daar na de oorlog van Nederlandse zijde actief aan mee. De daaropvolgende nauwe samenwerking met zijn landbouwminister Mansholt bracht hem tot een diepgaande Europese overtuiging, die hij kon uitdragen als hoogleraar in Wageningen en later Leiden, maar ook als minister van Justitie (in het laatste kabinet-Drees en later het kabinet-Cals). Hij was de eerste joodse burgemeester van Amsterdam, maar ook minister die vanuit een diep respect voor de Nederlandse rechtsstaat besloot tot het afvoeren van de oorlogsmisdadiger Lages. Zijn leven: hij zocht de verantwoordelijkheid en vond het avontuur. Martijn van Empel (1941) combineerde als specialist in het Europees recht praktijk en universiteit. Hij schreef onder meer een standaardwerk over het Europees octrooi. ‘Een biografie schrijven is als vertalen. Er is levenservaring voor nodig, en tact. Martijn van Empel heeft ze beide, in overdaad.’ Willem Otterspeer