Godsdienst speelt een belangrijke rol wanneer wordt uitgelegd waar Nederland over gaat. Dominees en kooplieden. regenten en reformatoren, economische overvloed en christelijk onbehagen, katholieken, calvinisten en liberalen - korte samenvattingen van de Nederlandse geschiedenis maken altijd gebruik van religieus verschil.

Maar deze beelden zijn onjuist, en dat niet alleen omdat d, werkelijkheid ingewikkelder is. De voorstelling dat godsdienst een vast element in de Nederlandse geschiedenis vormt, berust namelijk zelf op een misvatting. Gedurende de afgelopen vierhonderd jaar heeft de verhouding tussen godsdienst, politiek en maatschappij in Nederland drie totaal verschillende vormen aangenomen.

Zes hoofdstukken analyseren aspecten van deze verschuivingen van het verband tussen godsdienst en samenleving. Het gaat om de vraag of in Nederland godsdienst geleidelijk minder belangrijk is geworden. over de sociale geschiedenis van het predikantschap, de religieuze aspecten van het Nederlands nationalisme, de opkomst van de zending, de verschillende verbeeldingen van het Nederlandse religieuze verleden, en het ontstaan van het orthodox-protestantse volksdeel.