Merksteen vertelt het verhaal van de grootouders van Karel Schoeman, die kort voor de Boerenoorlog naar Zuid-Afrika geëmigreerd zijn. De betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika tijdens de negentiende- en vroegtwintigste eenuw krijgen in hun verhaal een persoonlijke lading. De rol die Nederlandse immigranten in het nieuwe land spelen wordt voelbaar doordat de lezer zich volkomen kan identificeren met de karakters die Schoeman razendknap tekent. Met Merksteen heeft Schoeman echter in de eerste plaats een verkenningstocht geschreven naar zijn achtergrond en herkomst, waarin vele lezers hun eigen verhaal weerspiegeld zien. In de beschrijving van Nederland na de Franse tijd herkent de lezer het beeld dat Geert Mak en Marita Mathijsen oproepen in hun boek Lopen met Van Lennep. Dat krijg in Merksteen echter nog een extra dimensie door de beelden uit Zuid-Afrika die er tegenover worden geplaatst. Daardoor stijgt Merksteen ver uit boven het verhaal van een familie en is het uitgegroeid tot de biografie van een eeuw.