‘Jij hebt voor de Duitsers gewerkt,’ kregen vele mannen bij thuiskomst te horen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren ruim 500.000 Nederlanders, veelal gedwongen, tewerkgesteld geweest voor nazi-Duitsland in de Arbeitseinsatz. Terug in Nederland kregen velen van hen al snel het gevoel dat ze maar beter hun mond konden houden.

Over de lotgevallen van deze mannen is maar weinig bekend. Ze kwamen terug uit ‘het land van de vijand’ met de meest uiteenlopende ervaringen. De een had ondervoed zware graafwerkzaamheden moeten verrichten in de vrieskou en sprak over ‘werken als een slaaf’. Een ander memoreerde dat hij het ‘voor geen goud had willen missen’. Vele mannen maakten zware bombardementen mee en stonden doodsangsten uit in de schuilkelders.

Welke herinneringen gaven de mannen door en waarover zwegen zij liever? Renske Krimp-Schraven sprak tientallen tewerkgestelden en las honderden dagboeken en memoires. In Tewerkgesteld brengt ze de ervaringen met de Arbeitseinsatz tot leven en maakt ze duidelijk hoe de Nederlandse samenleving en de mannen zelf met deze pijnlijke geschiedenis zijn omgegaan.

Renske Krimp-Schraven is historicus en werkt als onderzoeker aan een gezamenlijk onderzoeksproject van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies over de herinnering van Nederlanders die in het kader van de Arbeitseinsatz werden tewerkgesteld.