Wat is fotografisch etsen? Onder fotografisch etsen verstaan we het maken van een beelddrager van een fotografisch verkregen voorstelling in metaal. Die beelddrager kan éénmalig zijn (metaalkopie) of hij kan drukbaar zijn (cliché of etsplaat). In dit boekje zullen we ons vooral bezighouden met het maken van een drukbare diepdrukbeelddrager, met een normaal fotografisch zwart-witnegatief als uitgangspunt. Daarna wordt een aantal varianten van deze werkwijze gegeven en worden de raakpunten met fotografisch zeefdrukken genoemd. In het kort komt fotografisch etsen neer op het maken van een normaal negatief, dat wordt vergroot op speciale film en met speciale ontwikkelaar wordt ontwikkeld. Het ontstane positief bevat geen tussentonen meer, maar uitsluitend zwarte en blanke gedeelten. Op een lichtbak wordt dit positief nu bewerkt met krasnaald en pen + inkt, waarna het wordt gekopieerd op zink of koper via een ultraviolette lichtbron en een speciale, | zelf-aangebrachte lichtgevoelige laag (K.P.R. Kodak Photo Resist) op het metaal. Na ontwikkeling kan de metaalplaat nu desgewenst worden geëtst, zodat een drukbare diepdrukbeelddrager ontstaat. In het op deze wijze verkregen lijn=beeld, kunnen daarna nog drogenaaldwerk of allerlei tussentonen worden aangebracht. Tenslotte wordt een oplage van de complete beelddrager gedrukt. Om fotografisch te kunnen etsen is in principe een donkere kamer met een goed vergrotingsapparaat noodzakelijk. Bovendien moet een kopieerkast met lamp worden ingericht. lemand die fotografisch etst moet volledig op de hoogte zijn van het normale (hand)etsprocêdé (zie blz. 15) (zie ook 6

het hoofdstuk: het in metaal brengen van tekeningen zonder doka (blz. 54). We hebben hier in elk geval een kopieerkast voor nodig. Bovendien dient u in het bezit te zijn van een etspers en de uitrusting om aquatinten te kunnen maken, namelijk compressor en (zelfgemaakt) verfspuitje, en verder de hulpmaterialen en gereedschappen, die bij het hand-etsen nodig zijn.

Oorsprong van het fotografisch etsen Het principe van fotografisch etsen is al ongeveer 100 jaar oud. Tegen het eind van de vorige eeuw werd nl. het cliché uitgevonden, waardoor het mogelijk werd om foto's en pentekeningen direct op metaal te kopiëren en deze daarna te etsen tot hoogdrukbeelddrager. De gravure in kops (palm) hout werd zo overbodig. Dit was dus het einde van een bloeiende bedrijfstak: de houtgraveurs hadden bijna een eeuw gezorgd voor de illustraties in boeken en tijdschriften (zie afb. 1). Omstreeks 1880 is er nog een korte overgangsfase geweest, waarbij op de houtblokken een fotografisch beeld werd aangebracht (spiegelbeeld uiteraard), dat de graveur direct na kon steken met zijn burijntjes. Het is merkwaardig dat opnieuw een ingrijpende wijziging plaatsvindt op dit terrein: het vak clichémaken is bijna uitgestorven. De snelle en goedkopere offsetdruk nam de plaats in van de dure, zware, moeizaam geëtste clichés (al of niet in vier kleuren) terwijl ook de moderne diepdruk een flink deel van het al of niet gekleurde llustratiedrukwerk voor zijn rekening nam.

De auteur legde tal van oude taferelen vast op de etsplaat. Van bomschuit via visserhuisje tot stoomtram. Tien zinken platen etste hij om fondsen te verwerven voor het herstellen van de stormschade aan het Noordwijks Museum.