Gods geuzen

Gods Geuzen verscheen in 1949 en werd na verschijnen geprezen als een grandioze roman over de wildernis en het oerwoud die de vergelijking met Joseph Conrads boeken glansrijk kon doorstaan. Het boek werd ook verguisd. Sommigen beschouwden het als een geloofsgetuigenis, maar anderen vonden het een boek waarin het godsgeloof met modder werd besmeurd. Ik vond het boek bepaald geen voorbeeld van zendings- of evangelisatielectuur, integendeel. Het geloof is een belangrijk thema, maar het bijzondere is dat het voor de levensgrote problemen die De Hartog in deze roman behandelt, geen oplossingen biedt.

Het verhaal:
In de jaren dertig stond de Dienst voor Volksgezondheid in Ned. Indië bekend als een vreemdelingenlegioen voor artsen. Alle diploma's werden geaccepteerd en naar iemands verleden werd niet gevraagd. Als gevolg daarvan werkte in de oerwouden van Ned. Indië een ploeg van vrijgevochten artsen van verschillende nationaliteiten.
Een net afgestudeerd arts, Anton Zorgdrager, valt daar als groentje tussen. Hij wordt de protégé van een wereldbekend lepraspecialist, Dr. Brzezezinska-Jansen. De roman beschrijft de leertijd van de jonge dokter in de schaduw van zijn mentor, eerst in de wildernis, later in bezet Nederland. Anton Zorgdrager is streng christelijk opgevoed, maar heeft zijn geloof van zich afgeschud. Hij is naïef als hij in Indië aankomt, wordt echter stevig op de proef gesteld en leert zich noodgedwongen te handhaven. Hij ontdekt dat hij in het oerwoud als medicus veel beter functioneert dan in Nederland of in een saaie, geordende koloniale omgeving. Hij komt onder de geheimzinnige bekoring van de wildernis en voelt dat zijn zakelijke, atheïstische kijk op de wereld hem ontglipt. Toch schudt hij de spirituele beklemming die hem bevangt steeds weer van zich af.