Encyclopedia of History of IRAN (دانشنامه تاریخ ایران)

پیشایلامی
پیش‎ایلامی یا ایلامی مقدم دورهای از تاریخ ایلام در بین سالهای ۳۲۰۰ تا ۲۷۰۰ پیش از میلاد است.
کهنترین دبیرة ایلامی که پیش‎ایلامی نامگرفته، نخستین بار به سال ۳۱۰۰ پیش از میلاد در شهر شوش، پایتخت ایلامیان، در جنوب غرب ایران بکار گرفته شد. گویا دبیرة پیش‎ایلامی از خط میخی سومری یا دبیرة باستانی سومری گسترشیافته باشد.
دبیرة پیش‎ایلامی دارای ۱۰۰۰ نشانه است و بهنظر میرسد که باید بخشی از آن واژهنگار باشد. این دبیره هنوز رمزگشایی نشدهاست، و زبانی را که نمایش میدهد هنوز ناشناخته است.
ایلام (تمدن)
ایلام یا عیلام نام یک تمدن در منطقهای است که بخش بزرگی در جنوب غربی فلات ایران را در پایان هزارة سوم قبل از میلاد در بر میگرفت ولی در دورة هخامنشیان به منطقه جغرافیایی سوزیانا شوش (Susa) تقلیل یافت. ایلامیان کشورشان را «هَلتَمتی» (Ha(l)tamti/Hatamti) بهمعنی «سرزمین خدا» میخواندند، اکدیان بدان «اِلامتو» (Elamtu) میگفتند و سومریان آن را با اندیشهنگاشت NIM به معنای «بالا و مرتفع» مینوشتند.
در ۲۷۰۰ پیش از میلاد، نخستین شاهنشاهی ایلامی (غیر سامی) در شوش (در جنوب غربی ایران) تشکیل شد.
سفالینههای نقاشی شده متعلق به حدود ۳،۵۰۰ پیش از میلاد در شوش واقع در ایلام بیانگر دورهای پیشرفته از طرحهای هندسی، ایجاد سبک خاص از انسان و شکلهایی از جانوران در آنها می باشد.
در حدود ۲،۷۰۰ پیش از میلاد پادشاهی ایلام به پایتخیتی شوش تشکیل گردید. همچنین در حدود ۲،۰۹۴ تا ۲،۰۴۷ پیش از میلاد ایلام توسط شولگی پادشاه دوم سلسله سوم اور تسخیر گردید و بعداً در سال ۲،۰۰۴ پیش از میلاد سلسله سوم اور توسط ایلام واژگون میشود.
در سال ۶۳۹ پیش از میلاد آشوربانیپال شاه آشور، ایلام را شکست داد و شوش را غارت کرد. پس از این جنگ، ایلام هرگز به عنوان یک قدرت مستقل ظاهر نگردید.