1672 - een angstig en verdwaasd volk beloont een groot staatsman: Johan de Witt wordt door het Haags gepeupel vermoord. Cornelis de Witt, met wie hij in ballingschap dacht te gaan, treft hetzelfde lot. De gebroeders laten een explosieve erfenis na: de briefwisseling van Johan met de Franse markies De Louvois, gevoerd in het belang van het land, wat evenwel door de verhitte gemoederen in die dagen kwalijk begrepen zou zijn.
Deze erfenis is door Cornelis de Witt toevertrouwd aan zijn pleegzoon Van Baerle, een wereldvreemde plantkundige die in zijn Dordtse tuin tulpen kweekt en onkundig is van de inhoud van het verzegelde pakje met brieven. Twee emoties wachten Van Baerle: hij weet de bol te kweken voor de zwarte tulp, waarvoor het Plantkundig Genootschap te Haarlem een aanzienlijke geldprijs heeft uitgeloofd; hij wordt ook van hoogverraad verdacht op grond van de in zijn bezit aangetroffen briefwisseling. Van Baerle wordt gearresteerd en ter dood veroordeeld; de prins van Oranje verandert zijn straf in levenslange opsluiting in slot Loevestein.
In deze sinistere omgeving komt de zwarte tulp tot bloei, mede dank zij de zorgen van Rosa, de charmante dochter van de een boosaardige cipier. De tulp wordt gestolen eer Rosa haar aan de president van het Plantkundig Genootschap heeft kunnen tonen. Met lege handen reist zij naar de bloemenstad, waar inderdaad de onbekende dief zich al met de tulp heeft gemeld.
De slag is hard, maar de expositie van de tulp brengt enkele dagen later een ommekeer teweeg. De dief wordt ontmaskerd, de kweker van de vorstelijke bloem ontvangt de prijs waar hij recht op heeft en tevens wordt hem — daar zijn onschuld inmiddels is gebleken — de straf kwijtgescholden.
Als vrij man vraagt hij Rosa ten huwelijk, die hem, al heeft zij haar jaloezie op de zwarte tulp nauwelijks overwonnen, niet weigert.