Terug van weggeweest

Publicist Johan van Gelder kwam in het bezit van de originele Duitse razzia lijsten die gebruikt werden om de Groninger joden op te pakken. De gemeente Groningen had een belangrijk aandeel in de samenstelling van de lijsten, evenals de landelijke overheid.
Groningen is een van de 77 joodse gemeenten in Nederland die verdwenen is. De namen staan afgebeeld op een gedenkplaat in Holocaustmuseum 'Yad Vashem' in Jeruzalem. Deze plaat staat in 'The Valley Of Communities'. De vallei herinnert aan vijfduizend verdwenen joodse gemeenten in Europa.
Groningen werd zoals vele gemeenten gezuiverd van haar joodse inwoners. Zonder slag of stoot werd het merendeel van de joodse inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog voorgoed verdreven. 'Opgeruimd staat netjes', zei burgemeester Jacques Wallage in de documentaire 'Holland Vaarwel' van bekroond cineast Willy Lindwer.
In 'Terug van weggeweest' getuigen overlevenden in Nederland, Israël en de Verenigde Staten - die door een merkwaardige samenloop van omstandigheden terugkeerden - en ook niet-joden over joods Groningen met de nadruk op de jaren dertig en veertig. Die jaren waren zo kenmerkend, omdat er enerzijds sprake was van een bloeiende joodse gemeenschap, die ook zo haar problemen kende - welke anderzijds door een schrikbewind in betrekkelijk korte tijd werd vernietigd.